《ཕུ་ནུའི་མདོ》དང《ཁུང་ཙིའི་གསུང་སྒྲོས》གཉིས་ཀྱི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་བར་གྱི་བསྡུར་དཔྱོད།

རྩོམ་སྒྲིག སངས་རྒྱས་སྐྱིད། ཡོང་ཁུངས། བོད་ལྗོངས་ཞིབ་འཇུག བཤེར་འབེབས། རིན་ཆེན་ཚེ་རིང་།

འབའ་སྟོད་ཚེ་དབང་རྡོ་རྗེ། 1973ལོར་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་འབའ་རྫོང་སུམ་མདོ་སྡེ་བར་སྐྱེས། མི་རིགས་རིག་པའི་འབུམ་རམས་པ། མཚོ་སྔོན་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་བོད་རིག་པའི་སློབ་གླིང་གི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་དང་། མི་རིགས་རིག་པའི་ཆེད་ལས་ཀྱི་འབུམ་རམས་པའི་མཛུབ་སྟོན་དགེ་རྒན། ཞིང་ཆེན་རིམ་པའི་མཐོ་རིམ་སློབ་གྲྭའི་རྐང་འཛིན་དགེ་རྒན་བཅས་ཡིན། སྔ་ཕྱིར་ཞིབ་འཇུག་སློབ་མ་དང་དངོས་གཞི་སློབ་མ་རྣམས་ལ《རིག་གནས་མིའི་རིགས་རིག་པ》《བོད་རིག་པ་སྤྱི་བཤད》《རྒྱ་བོད་རྩོམ་རིག་ལོ་ཙཱ》སོགས་སློབ་ཁྲིད་བྱས་མྱོང་། 《ཀྲུང་གོའི་བོད་རིག་པ》སོགས་རིག་གཞུང་དུས་དེབ་སྟེང་རྒྱ་བོད་ཡིག་རིགས་གཉིས་ཀྱི་ལམ་ནས་དཔྱད་རྩོམ་ལྔ་བཅུ་ལྷག་སྤེལ་ཅིང་། བསྒྱུར་དཔེ་གསུམ་དང་སློབ་དེབ་བཞི། རིག་གཞུང་ཆེད་དེབ་གསུམ་བཅས་དངོས་སུ་པར་བསྐྲུན་བྱས། མིག་སྔར་བར་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་ཞིབ་འཇུག་ལས་གཞི་གསུམ་ཙམ་ལ་མགོ་འཛིན་བྱས་ཏེ་ཡོངས་སུ་གྲུབ་ལ། སློབ་གྲྭ་རིམ་པའི་ལས་གཞི་གསུམ་ཙམ་བསྒྲུབས།  ཞིང་ཆེན་དང་སློབ་གྲྭ་རིམ་པའི་སློབ་ཁྲིད་བྱ་དགའ་གསུམ་ཙམ་དང་། རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་དགའ་གཅིག ཞིང་ཆེན་དང་སློབ་གྲྭ་རིམ་པའི་ཞིབ་འཇུག་བྱ་དགའ་མང་པོ་བླངས་མྱོང་ངོ་།།

ནང་དོན་གནད་བསྡུས། དཔྱད་རྩོམ་འདིར་མི་ཆོས་རིག་པ་དང་རིག་གནས་མིའི་རིགས་རིག་པའི་འབྲེལ་ཡོད་ཤེས་བྱ་བེད་སྤྱད་དེ། ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང《ཕུ་ནུའི་མདོ》དང《ཁུང་ཙིའི་གསུང་སྒྲོས》ལས་བྱུང་བའི་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་དང་ཀུན་སྤྱོད་ཚད་གཞི་རྣམས་ཞིབ་བསྡུར་བྱས་པ་བརྒྱུད་མི་ཆོས་བསྟན་བཅོས་དེ་གཉིས་ཀའི་མི་ཆོས་ལྟ་བའི་ཐད་ཀྱི་འདྲ་ས་དང་མི་འདྲ་ས་རྣམས་རྣམ་པར་ཕྱེས་ཤིང་། ཕན་ཚུན་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཡོད་མེད་ཕྱོགས་སུ་དཔྱད་པ་རགས་ཙམ་སྤེལ་ཡོད།

ཐ་སྙད་གཙོ་བོ། ཕུ་ནུའི་མདོ། ཁུང་ཙིའི་གསུང་སྒྲོས། མི་ཆོས་བསམ་བློ། ཤུགས་རྐྱེན།

དེ་ལ་ཏུན་ཧོང་བྲག་ཕུག་ནས་ཐོན་པའི་བོད་ཡིག་ཤོག་དྲིལ《ཕུ་བོས་ནུ་བོར་བཏམས་ཤིང་བསྟན་པའི་མདོ》（གཤམ་དུ《མདོ》ཞེས་བསྡུ་རྒྱུ་ཡིན།）ཞེས་པ་འདི་ནི་བོད་གནའ་རབས་དང་ལྷག་ཏུ་བོད་བཙན་པོའི་རིང་གི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་དང་ཀུན་སྤྱོད་ཚད་གཞི་མཚོན་པའི་ཡིག་ཆ་གལ་ཆེན་ཞིག་སྟེ། བན་བོན་ཆོས་ལུགས་གང་གི་ཤུགས་རྐྱེན་ཡང་མ་ཐེབས་པར་འཇིག་རྟེན་བྱ་བའི་སྤང་བླང་འཇུག་ལྡོག་གི་རྣམ་གཞག་སྟོན་པའི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་སྔ་ཤོས་ཡིན་ལ།《ཁུང་ཙིའི་གསུང་སྒྲོས》（གཤམ་དུ《གསུང་སྒྲོས》ཞེས་བསྡུ་རྒྱུ་ཡིན།）ནི་རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་ལྟ་བའི་སྲོལ་འབྱེད་པ་པོ་ཁུང་ཙིའི་ལྟ་གྲུབ་རྣམས་གཞི་གཅིག་ཏུ་བསྡུས་པའི་བརྩམས་ཆོས་ཏེ། དེ་གཉིས་ནི་བོད་རྒྱ་མི་རིགས་གཉིས་ཀྱི་ཚབ་བྱེད་རང་བཞིན་གྱི་མི་ཆོས་རིག་པའི་བརྩམས་ཆོས་གྲགས་ཅན་གཉིས་ཡིན། མིག་སྔར་ཞིབ་འཇུག་པ་ཁ་ཤས་ཀྱིས་བསྟན་བཅོས་དེ་གཉིས་གཤིབ་བསྡུར་བརྒྱུད་དེ་མི་ཆོས་ཀུན་སྤྱོད་ལྟ་བའི་ཐད་ཀྱི་འབྲེལ་བ་དང་ཁྱད་པར་སོགས་ལ་དབྱེ་ཞིབ་མཛད་ཡོད་ཅིང་། དེ་གཉིས་ཀྱིས་ཕན་ཚུན་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཡོད་མེད་ཕྱོགས་སུ་རིག་གཞུང་གི་ལྟ་བ་མི་འདྲ་བར་བཏོན་ཡོད། དེས་ན་བརྩམས་ཆོས་དེ་གཉིས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་བོད་རྒྱ་མི་རིགས་གཉིས་ཀའི་གནའ་བོའི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་ཐད་ལ་འདྲ་ས་དང་མི་འདྲ་ས་གང་དག་མཆིས་པ་དང་། དོན་དངོས་སྟེང་དེ་གཉིས་ཀྱིས་ཕན་ཚུན་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཡོད་མེད་ཕྱོགས་སུ་རང་གི་ལྟ་ཚུལ་མདོར་ཙམ་ཞུ་ན།

དང་པོ། མི་ཆོས་བསམ་བློ་དང་ཀུན་སྤྱོད་ཚད་གཞི་ཐད་ཀྱི་ཞིབ་བསྡུར།

《མདོ》དང《གསུང་སྒྲོས》གཉིས་ནི་སོ་སོར་བོད་རྒྱ་མི་རིགས་གཉིས་ཀྱི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་དང་ཀུན་སྤྱོད་ཚད་གཞི་གཙོ་བོར་བརྗོད་པའི་རིག་གཞུང་ཡིག་ཆ་གལ་ཆེན་གཉིས་ཡིན་ཏེ། འགྲོ་བ་མིའི་རིགས་ཀྱི་ཀུན་སྤྱོད་རྩ་དོན་དང་ཀུན་སྤྱོད་ཚད་གཞི། ཀུན་སྤྱོད་འོས་འགན་ལ་སོགས་མི་ཆོས་རིག་པའི་རྩ་བའི་དོན་སྤྱི་དང་ཁྱབ་ཁོངས་རྣམས་ཕལ་ཆེར་འདུས་པའི་མི་ཆོས་རིག་པའི་བརྩམས་ཆོས་གལ་ཆེན་གཉིས་ཡིན། ཐོག་མར་གཞུང་དེ་གཉིས་ཀྱི་རྩོམ་སྟངས་ཏེ་རྩོམ་འབྲིའི་རྣམ་པའི་ཐད་ལ་ཐུན་མོང་གི་ཆ་ཞིག་མཆིས་པ་ནི། མི་སྣ་ཕན་ཚུན་བར་གྱི་ཁ་བརྡའི་རྣམ་པ་ལ་བརྟེན་ནས་མི་ཆོས་ལྟ་བ་སྟོན་པ་སྟེ། སྔ་མས་ཕུ་ནུའི་བར་གྱི་དྲི་བ་དྲིས་ལན་དང་ཕྱི་མས་དགེ་སློབ་བར་གྱི་དྲི་བ་དྲིས་ལན་ལ་བརྟེན་ནས་སོ་སོའི་ལྟ་དགོངས་མཚོན་པར་བྱས་ཡོད། དེ་གཉིས་ཀྱི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་དང་ཀུན་སྤྱོད་ལྟ་བའི་ཐད་ལ་ཐུན་མོང་གཅིག་མཐུན་གྱི་ཆ་མང་དུ་མཆིས་ལ། ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཁྱད་པར་ཡང་མངོན་གསལ་དུ་གནས་ཡོད། མི་ཆོས་བསམ་བློའི་ཐད་ཀྱི་འདྲ་ས་དང་མི་འདྲ་ས་རྣམས་རྣམ་པར་དབྱེ་ཆེད་འདིར་བརྩམས་ཆོས་དེ་གཉིས་ལས་བསྟན་པའི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་མང་པོ་ལས་གཙོ་ཆེ་བའི་རིགས་འགའ་ཁོལ་དུ་ཕྱུང་སྟེ་ཕན་ཚུན་ལ་ཞིབ་བསྡུར་དང་བཅས་འགྲེལ་བརྗོད་རགས་ཙམ་ཞུ་ན།

གཅིག ཕ་མར་སྲི་ཞུ་སྒྲུབ་པ་དང་ཁྱིམ་མིའི་འབྲེལ་བ་འཛིན་སྟངས་ཐད་ཀྱི་མི་ཆོས་ལྟ་བ།

དེ་ཡང་འཇིག་རྟེན་གྱི་སྐྱེ་འགྲོ་སུ་ཞིག་ཡིན་ཡང་རང་ལུས་བསྐྱེད་པའི་ཕ་མ་གཉིས་ལས་དྲིན་ཆེན་མེད་དེ། རང་གི་བུ་ཕྲུག་ལ་ལུས་སྲོག་གཉིས་བསྩལ་ནས་ནར་སོན་པའི་གོ་རིམ་ཁྲོད་དུ་ཕ་མ་གཉིས་ཀྱིས་གཞན་གྱིས་བཟོད་པར་དཀའ་བའི་ལུས་སེམས་གཉིས་ཀྱི་དཀའ་སྡུག་མང་དུ་མྱངས་ཡོད་པ་དང་། ནམ་མཁའ་ལྟར་མཐའ་མེད་ཅིང་རྒྱ་མཚོ་ལྟར་གཏིང་ཟབ་པའི་བྱམས་བརྩེ་དང་གཅེས་སེམས་མཐའ་དག་ཕུལ་ཡོད། ཕྱིས་སུ་ཕ་མ་གཉིས་ལོ་ན་རྒས་ཏེ་ལུས་སེམས་གཉིས་ཀར་གཟིགས་སྐྱོང་མཁོ་དུས་བུ་ཕྲུག་གིས་ཀྱང་རང་གི་ཕ་མ་ལ་ཞེ་ཐག་པ་ནས་སྲི་ཞུ་སྒྲུབ་རྒྱུ་འདི་ནི་ངེས་པར་དུ་ལག་བསྟར་བྱ་དགོས་པའི་ཀུན་སྤྱོད་འོས་འགན་ཞིག་སྟེ། འདི་ནི་རྒྱ་བོད་མི་རིགས་གཉིས་ཀས་ཐུན་མོང་དུ་བཏོན་པའི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་དང་ཀུན་སྤྱོད་འོས་འགན་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན། ཕ་མ་ལ་སྲི་ཞུ་སྒྲུབ་པ་དེའང་ཕ་མ་གཉོར་སྐྱོང་བྱ་བ་དང་། ཕ་མར་བརྩི་བཀུར་བྱ་བ། ཕ་མའི་འདོད་བློ་དང་བསྟུན་པ་ཞེས་ཕྱོགས་གསུམ་ཙམ་ནས་མངོན་དགོས་པར་ཐུན་མོང་དུ་འདོད་དེ།

དང་པོ་ཕ་མ་གཉོར་སྐྱོང་བྱ་བ་ལ《མདོ》ལས“བུ་ཚ་ཕ་མས་གསོས་ཏེ།།ཕངས་པའི་རིམ་འགྲོ་མྱིག་དང་མཚུངས་པར་བྱས་པ་ཡང་།།རྒས་པའི་བསེལ་དང་ལན་གློན་བར་དགོསུ་ཟད་དེ།།སྐྱེས་ན་སླར་ལན་གློན་ཞིང་ཆི་ནུས་གྱིས་བྱ་བའི་རིགས་སོ།།དཔེར་ན། གཆན་ཟན། མཚའ་དང་བྱ་རྒོད་གྱི་བུ་ཡང་།།ཕ་མའི་དྲིན་གྱི་ལན་གློན་ན། མྱིའི་བུ་ལྟ་ཆི་སྨོས།”ཞེས་ཕ་མ་ལ་སྲི་ཞུ་བསྒྲུབ་དགོས་པའི་རྒྱུ་མཚན་ནི་རང་ཉིད་ལ་དྲིན་ཆེ་བས་ཡིན་ལ། དྲིན་ཅན་ལ་དྲིན་ལན་འཇལ་བ་ནི་འགྲོ་བ་མི་མ་གཏོགས་གཅན་གཟན་གྱིས་ཀྱང་ཤེས་པའི་རྒྱུ་མཚན་བསྟན་ཡོད། སྤྱིར་ན་ཕ་མར་སྲི་ཞུ་བྱ་བ་ལ་ཐོག་མར་ཕ་མ་གཉོར་སྐྱོང་བྱ་བ་ནས་བརྩམ་དགོས་མོད། ཕ་མའི་ཕོ་བ་འགྲངས་པ་དང་རྒྱབ་དྲོ་བ་ཙམ་གྱིས་ད་དུང་སྲི་ཞུའི་བྱ་བ་ཡོངས་སུ་འགྲུབ་མེད་དེ། དེ་ལ《གསུང་སྒྲོས》ལས“ཙི་ཡིའུ་ཡིས་སྲི་ཞུ་ཞེས་པའི་དོན་དྲིས་པར། ཁུང་ཙི་ན་རེ། ད་ལྟའི་སྲི་ཞུ་བས་ཕ་མ་གསོ་ཐུབ་ཙམ་གྱིས་ཆོག་པར་བཤད། དེ་ལྟ་ན་རྟ་ཁྱིའང་གསོ་དགོས་པས། བཀུར་བསྟི་མེད་ན་དེ་དང་དབྱེ་བ་ཅི་ལྟར་འབྱེད” ཅེས་ཕ་མ་གཉོར་སྐྱོང་བྱ་བ་ནི་ཕ་མར་སྲི་ཞུ་བྱ་བའི་ཆེས་མ་མཐའི་རེ་བ་དང་འོས་འགན་ཡིན་ལ། ཕ་མ་གཉོར་སྐྱོང་བྱས་པ་ཙམ་གྱིས་སྲི་ཞུའི་བྱ་བ་འགྲུབ་མེད་དེ། སྒོ་ཕྱུགས་ཐམས་ཅད་ཀྱང་གསོ་དགོས་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་བཀོད་ཡོད།

གཉིས་པ་ཕ་མར་བརྩི་བཀུར་བྱ་བ་ནི་ཕ་མ་གཉོར་སྐྱོང་གང་ལེགས་བྱས་པའི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་སེམས་གཏིང་ནས་བཀུར་བསྟི་དང་ཞབས་ཞུ་བྱ་བ་སྟེ། གཙོ་བོ་ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་གི་དོན་དུ་སེམས་ཁུར་དང་ཐུགས་ཁྲལ་བྱ་མི་དགོས་པར་སེམས་ཁམས་ཀྱི་ཆ་ནས་བློ་བདེ་ཞིང་བག་ཕེབས་པ་ཞིག་བྱ་ནུས་ན་ད་གཟོད་སྲི་ཞུའི་མཆོག་ཏུ་བརྩི་བ་ཡིན། དེ་ལ《མདོ》ལས“བུ་ཚས་ནི་ཕ་མ་དང་། གཉེན་བཤེས་མྱི་འགྱོད་པར་ནུས་ན།།སྲི་ཞུའི་མཆོགོ།།”ཞེས་བུ་ཚས་རང་གི་ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་གི་ཆེད་དུ་བློ་མི་འགྱོད་པར་བྱ་བ་སྟེ་ཡིད་ཚིམ་པར་བྱ་ནུས་ན་ད་གཟོད་སྲི་ཞིའི་མཆོག་ཡིན་པར་བསྟན་པ་དང་། དེ་བཞིན་དུ《གསུང་སྒྲོས》ལས་ཀྱང་འདི་དང་འདྲ་བའི་སྲི་ཞུའི་རེ་བ་དང་འོས་འགན་བཏོན་ཡོད་དེ། “མེང་ཝུའུ་པའོ་ཡིས་སྲི་ཞུ་ཞེས་པའི་དོན་དྲིས་པ་ལ། ཁུང་ཙི་ན་རེ། ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་གི་ནད་གཞི་ཁོ་ནའི་ཆེད་དུ་སེམས་ཁྲལ་བྱ་བ”ཞེས་ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་གི་ནད་གཞི་ཁོ་ནར་སེམས་ཁུར་བྱ་བ་ལས་ཕྱོགས་གཞན་པ་ཡོད་ཚད་ལ་བློ་སེམས་བདེ་པོ་དང་བག་ཕེབས་འོང་བ་ཞིག་བྱ་དགོས་པར་བསྟན་པ་ལྟ་བུ་དང་། ཡང“ཕ་མ་བཞུགས་དུས་རྒྱང་དུ་མི་བཞུད་ལ། དོང་ཡང་འགྲོ་གནས་ངེས་པར་བྱ།།”ཞེས་ཕ་མ་བསྐྱུར་ནས་རང་ཉིད་རྒྱང་རིང་དུ་འགྲོ་མི་རུང་ཞེས་པའི་དོན་མ་ཡིན་ཏེ། གཙོ་བོ་ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་གི་དོན་དུ་སེམས་ཁྲལ་བྱེད་དུ་འཇུག་མི་རུང་བ་ལ་གོ་དགོས་པ་ལྟ་བུ་སོགས་ཀྱིས་མཚོན།

གསུམ་པ་ཕ་མའི་འདོད་བློ་དང་བསྟུན་པ་ཞེས་པ་ནི་ཕ་མས་ཅི་གསུང་གི་བཀའ་ལ་ཉན་ཏེ་ཁོང་ཚོའི་འདོད་བློ་དང་བསྟུན་ཅི་ནུས་བྱ་བ་འདིའང་སྲི་ཞུའི་རྣམ་གྲངས་གལ་ཆེན་ཞིག་སྟེ། མདོ་ལས“མ་རབས་གྱིས་ཕན་གཞན་དུ་གདགསུ་མྱེད་གྱང་།།ཕ་མའི་ངག་ལ་མཉན་ཏེ། ཡིད་དང་མ་གལ་པེའི་རིམ་འགྲོ་ཆེར་བྱ་བའི་རིགས་སོ།།ཕ་མ་ཡོད་གྱི་བར་དུ།།བུ་ཕོ་སྨོས།།ཤེས་གྱང་། བློན་གདབ་པའི་རིགས་གྱི།།སོ་ནམ་གྱི་དབང་བྱ་བའི་མྱི་རིགསོ།།”ཞེས་པ་བཞིན་མ་མཐར་ཕན་གཞན་འདོགས་མ་ཐུབ་ནའང་ཕ་མའི་བཀའ་ལ་ཉན་ཏེ་ཁོང་ཚོའི་ཐུགས་དང་མ་འགལ་བའི་ཞབས་ཞུ་གང་ལེགས་བྱ་དགོས་ཏེ། ཕ་མ་ནམ་བཞུགས་ཀྱི་བར་དུ་བུ་དང་བུ་མོས་ཤེས་ཤིང་འཇོན་ན་ཡང་གསལ་འདེབས་ཞུ་འོས་པ་ལས། ཁྱིམ་ལས་ཀྱི་དབང་ཆ་ལེན་པར་མི་རིགས་པར་བསྟན་པ་དང་།《གསུང་སྒྲོས》ལས་ཀྱང“ཕ་བཞུགས་དུས་སུ་བུའི་འདོད་བློ་ལ་བལྟ་ཞིང་། ཕ་འདས་རྗེས་སུ་དེའི་སྤྱོད་པར་བལྟའོ།། ལོ་གསུམ་ལ་ཕའི་བྱ་བ་སྒྲུབ་པའི་རྩ་དོན་མ་བསྒྱུར་ན། ད་གཟོད་སྲི་ཞུ་ཅན་ཞེས་སྨྲའོ།།”ཞེས་ཕ་མའི་གསུང་དང་མི་འགལ་བར་བྱ་བ་གང་ཡང་ཁོང་ཚོའི་བཀོད་སྒྲིག་ལྟར་སྒྲུབ་པ་ལས་གཞན་དུ་བསྒྱུར་མི་རུང་བར་བསྟན་ཡོད།

དེ་ལྟར་ཕ་མས་ཅི་གསུང་གི་ངག་ལ་ཉན་ཏེ་ཁོ་ཚོའི་འདོད་བློ་དང་བསྟུན་པ་ནི་སྲི་ཞུའི་རྣམ་གྲངས་གཙོ་བོ་ཞིག་ཏུ་སྣང་ནའང་། ཕ་མ་དང་བུ་ཕྲུག་བར་གྱི་འབྲེལ་བའི་གྲུབ་སྟངས་ཐད་ལ་རྒྱ་བོད་མི་རིགས་གཉིས་ཀྱི་ལྟ་བ་ཅུང་མི་འདྲ་བར་བྱུང་ཡོད་ལ། དེ་ལས་འཕྲོས་པའི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་ལའང་ཁྱད་པར་ཅུང་ཙམ་ལྡན། ཐོག་མར་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་ལྟར་ན། བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་གྱི་ལམ་ལུགས་དང་འདུ་ཤེས་འོག་གྲུབ་པའི་ཁྱིམ་མི་ཕན་ཚུན་བར་ལ་འཁུར་དགོས་པའི་འོས་འགན་དེ་ནི་ལྡོག་ཏུ་མེད་པའི་ལྟོས་མེད་ཀྱི་ཀུན་སྤྱོད་འོས་འགན་ཞིག་ཏུ་གྲུབ་ཅིང་། བུ་ཕྲུག་གིས་ཕ་མར་སྲི་ཞུ་བསྒྲུབ་རྒྱུ་དེ་ནི་ལྡོག་མེད་ཀྱི་འོས་འགན་ཞིག་ཡིན། བུ་ཕྲུག་གིས་ཕ་མའི་བསམ་སྤྱོད་དང་བཀའ་གསུང་ལ་ལེགས་ཉེས་དང་ནོར་འཆུག་གི་དབྱེ་བ་འབྱེད་མི་རུང་བར་མཐའ་གཅིག་ཏུ་གོང་བཀུར་དང་དང་ལེན་བྱ་དགོས་ཏེ། ཕ་མས་ཅི་གསུང་གནམ་བསྐོས་ཀྱི་བཀའ་རྒྱ་བཞིན་ངེས་པར་དུ་འཁུར་དགོས་པ་ལས་ཕ་མ་དང་བུ་ཚའི་བར་དུ་འདྲ་མཉམ་ཞིག་གཏན་ནས་འབྱུང་ཐབས་མེད་ལ་ཁས་ལེན་ཡང་མི་བྱེད་པས། ཁོ་ཚོས་འདོད་པའི་སྲི་ཞུ་དེ་ནི་ཁྱིམ་མིའི་རིམ་པ་ལྟར་ལག་ལེན་བྱ་དགོས་པ་ཞིག་ཡིན་པས་དེ་ལ་ཕྱོགས་ལྷུང་དང་རྨོངས་མུན་གྱི་ཆ་ཞིག་མཆིས་པར་འདོད། གཞན་ཡང་རུའུ་ལུགས་ལྟར་ན་ཆུང་མས་ཅིས་ཀྱང་ཁྱོ་གའི་ཅི་གསུང་བཞིན་ལག་ལེན་བྱ་བ་སྟེ། ཕོ་མཆོག་མོ་དམན་གྱི་བསམ་བློའི་འདུ་ཤེས་ཤིག་ཀྱང་མངོན་གསལ་དུ་མཆིས། དེ་ལ《གསུང་སྒྲོས》ལས “མེང་དབྱི་ཙིས་སྲི་ཞུའི་དོན་དྲིས་པ་ལ། ཁུང་ཙི་ན་རེ། དེ་ནི་གུས་ལུགས་དང་མི་འགལ་བའོ།།”ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་ཕ་མའི་འདོད་བློ་ལྟར་མ་བསྒྲུབ་ཚེ་གུས་ལུགས་དང་འགལ་བ་ཡིན། གཞན་ཡང“ཕ་མར་སྲི་ཞུ་སྒྲུབ་ཚེ་ཤད་སྦྱངས་བྱའོ།། བློ་བསྒྱུར་དུ་མི་བཏུབ་ན་གུས་པ་ལས་ལུགས་འགལ་མི་བྱ་ཞིང་། སེམས་ངལ་ཆེ་ཡང་འཁོན་དུ་མི་འཛིན་ནོ།།”ཞེས་ཕ་མའི་ནོར་འཁྲུལ་ཡིན་པ་ཤེས་ཀྱང་ཐབས་མཁས་ངང་ངག་འཇམ་པོས་ཉེས་པ་རྣམས་སེལ་བར་སྐུལ་བ་ལས་མཐའ་གཅིག་ཏུ་ངོ་རྒོལ་བྱ་མི་རུང་ལ་འཁོན་དུ་བཟུང་སྟེ་འཁང་ར་བྱ་མི་རུང་བར་བསྟན་ཡོད། 《མདོ》ལས་བསྟན་པའི་བོད་ཀྱི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་ལྟར་ན། ཁྱིམ་མི་ཕན་ཚུན་བར་དུ་སྲི་ཞུ་དང་བརྩི་བཀུར་བྱ་བ་དེ་ལྟོས་མེད་ཅིག་ཏུ་མི་མཐོང་བར་ཕན་ཚུན་འདྲ་མཉམ་གྱི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་བསྐྲུན་པའི་འབྲེལ་བ་ཞིག་སྟེ། ཁྱིམ་མི་འབྲེལ་བའི་མི་ཆོས་ཐད་ལ་སྔོན་ཐོན་གྱི་ཆ་མང་དུ་ལྡན་འདུག “ཕ་མ་གཉིས་ལས་ཉེ་བ་མྱེདེ། བུས་ཉེས་ཀྱིས་དོགས་པས་ན།།ལོག་པར་མྱི་སྟོན་ཏེ།།སྙིང་གི་ཚིག་དྲང་པོ་ལེགསུ་རེ་བའི་ཆོས་སྟོན་པའི་རིགསྟེ།།དེའི་ཕྱིར་དེ་སྐད་བཤད་མོད།།ཕ་མས་ཡོན་པོ་ལོག་པའྀ་ཚིག་བཏམསུ་ཟིན་ན།།ཕ་མའི་ཚིག་ཆེས་སྟེ། ལོག་པར་ཚོར་བཞིན་དུ།།མ་བཏང་ན། རུ（རུང）བ་ག་ལ་ཡིན།”ཞེས་དང“ཕ་བུ་གཉིས་གྱིས།།དྲང་པོ་རིགས་པ།།སོ་སོར་། ཆུད་པར། བྱས་ན།།རྩོད་པ་ཆདོ།།”ཞེས་པ་སོགས་ལས་མི་ཆོས་གནས་ལུགས་གལ་ཆེན་ཞིག་བསྟན་པ་ནི། བུ་ཕྲུག་ཅིག་ཡིན་ཕྱིན་ཕ་མར་སྲི་ཞུ་བསྒྲུབ་དགོས་མོད། ཡིན་ཡང་ཕ་མའི་གསུང་ལ་ལེགས་ཉེས་ཀྱི་དབྱེ་འབྱེད་བྱ་དགོས་ཏེ། ཚུལ་ལུགས་དང་མཐུན་པར་ལེགས་པའི་རིགས་ཡིན་ན་དང་དུ་བླངས་ནས་བསྒྲུབ་དགོས་པ་དང་། ཡོན་པོའི་ཚིག་སྟེ་ཉེས་པའི་རིགས་གདམས་ན་བུ་ཚས་ཇི་བཞིན་ཉན་མི་རུང་བར་བསྟན་ཡོད། དེ་ཡང་ཕ་མའི་བཀའ་སྒྲོས་དང་ཚུལ་ལུགས་གཉིས་འགལ་ཟླར་གྱུར་ཚེ། ཚུལ་ལུགས་དང་མཐུན་པར་བྱ་བ་ལས་ཕ་མའི་བཀའ་གསུང་བརྩི་མི་རུང་སྟེ། ཕ་མའི་བཀའ་ལྟར་བརྩིས་ནས་ཚུལ་ལུགས་དང་འགལ་ན་དོན་གྱིས་རང་གི་ཕ་མ་ཚུལ་མིན་དུ་བསྒྱུར་བ་ཡིན་ལ། ཕ་མར་སྲི་ཞུ་བསྒྲུབ་མ་ཐུབ་པའི་མངོན་རྟགས་ཤིག་ཀྱང་ཡིན། མདོར་ན། ཕ་མ་དང་བུ་ཕྲུག་གིས་ཕན་ཚུན་ལ་ལྷག་བསམ་རྣམ་དག་གིས་བརྩི་འཇོག་དང་བཟོད་གསོལ་ཞུ་དགོས་ཏེ། བུ་ཚས་ཕ་མར་སྲི་ཞུ་བྱ་དགོས་ལ་བདེན་ལུགས་ལ་དེ་བས་ཀྱང་བརྩི་འཇོག་བྱ་དགོས་པར་བསྟན་ཡོད། འདི་ནི་རྒྱ་བོད་མི་རིགས་གཉིས་ཀྱི་ཕ་མར་སྲི་ཞུ་སྒྲུབ་སྟངས་ཐད་ཀྱི་མི་ཆོས་ལྟ་བའི་མི་འདྲ་ས་ཡིན། གཞན་ཕུ་ནུའི་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་སྟེ་ནུ་བོས་ཕུ་བོར་བརྩི་བཀུར་བྱ་བ་འདིའང་རྒྱ་བོད་མི་རིགས་གཉིས་ཀའི་ཐུན་མོང་གི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་ཞིག་སྟེ། 《གསུང་སྒྲོས》ལས“དེར་སྲི་ཞུ་དང་བརྩི་འཇོག་བྱེད་པའི་ངང་ཚུལ་ལྡན་ན།……སྲི་ཞུ་དང་བརྩི་འཇོག་བྱེད་པ་ནི་བྱམས་སྐྱོང་གི་རྩ་བའོ།།”ཞེས་འདིར་བརྗོད་པའི་བརྩི་འཇོག་ཅེས་པ་ནི་ནུ་བོས་རང་གི་ཕུ་བོར་བརྩི་འཇོག་བྱ་བ་དེར་གོ འདི་དང་འདྲ་བའི་བསམ་བློ་ནི《མདོ》ལས་ཀྱང་བྱུང་ཡོད་དེ“ནུ་བོ་ཞིག་ན།།ཕུ་བོའི་སེམས་དང་འཐུན་བར་བྱོས་ཤིག།།”ཅེས་དང་།  “ཕུ་ནུ་བོ་ལ། བཏམས་གྱང་མྱི་ཉན། བཆོས་གྱང་མྱི་འགྱུར་ན།ཆི་ལྟར་བྱའ།”ཞེས་དྲིས་པའི་ལན་དུ“འདི་ན།།མ་ཉེས་པར་སྟམས་ལས་ཆད་པ་དང་། སྲོག་སྲིད་གྱི་དགྲ་ཡང་འདི་ལྟ་བུ་ལས་འབྱུང་གིས།།ངོ་སློག་ཕོད་པར། བྱས་ལ་མྱུར་དུ། འགོང་ཐོད་དུ། དབྱུང་བའྀ་རིགསོ།།”ཞེས་ཕུ་བོས་ཅི་གདམས་ནུ་བོས་ངེས་པར་དུ་བརྩི་དགོས་པའི་ལྟ་བ་བསྟན་པ་གཉིས་ནི་གཅིག་མཐུན་དུ་སོང་ཡོད།

གཞན་ཁྱོ་ཤུག་འབྲེལ་བ་ཇི་ལྟར་སྐྱོང་དགོས་པའི་ཐད་ལ་རྒྱ་བོད་མི་རིགས་གཉིས་ཀྱི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་ཅུང་མི་འདྲ་བར་བྱུང་ཡོད་དེ། བོད་ལ་མཚོན་ནའང་ལོ་རྒྱུས་སྟེང“བུད་མེད་ཀྱི་ཁ་ལ་མི་ཉན་པ”ཞེས་པ་སོགས་ཕོ་མཆོག་མོ་དམན་གྱི་ལྟ་བ་ཕྱོགས་རིས་ཙམ་བྱུང་ཡོད་ཀྱང་རྒྱ་ནག་གི་བཀས་བཀོད་རྒྱུད་འཛིན་སྤྱི་ཚོགས་ལྟར་གྱི“ཡོད་ཚད་ཁྱོ་ག་ལ་བསྟུན་དགོས་པ”（唯夫是从）ལྟ་བུའི་ལྟོས་མེད་ཅིག་མིན། དེ་ལ《གསུང་སྒྲོས》ལས“བུད་མེད་དང་དམན་པ་ཉིད་ལ་འགྲོགས་དཀའ་འོ།། ཉེ་བར་བཅར་ན་གུས་མེད་བྱེད། རིང་དུ་བཀྱེད་ན་འཁང་ར་བྱེད་དོ།།”ཞེས་བུད་མེད་ལ་མཐོང་ཆུང་དང་དམའ་འབེབས་ཀྱི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་ཞིག་བསྟན་འདུག་ཀྱང་། 《མདོ》ལས་དེ་དང་མི་འདྲ་བར་ཁྱོ་ཤུག་འབྲེལ་བ་གཞུང་དྲང་དང་ལུགས་མཐུན་དུ་འཛིན་དགོས་པའི་མི་ཆོས་བསྟན་ཡོད་དེ། “ཆུང་མའྀ་ཁ་བཞིན་ཆེད་ཆེ་འཾ་ཆུང།།”ཞེས་པའི་ལན་དུ“མ་འོས་བ་མ་ཡིན་ན།།བཟང་བ་ནི་ཕྲལ་དུ་དགར་ཟདོ།།”ཞེས་དང་།  “ཆི་ལྟར་ཡིད་དུ་འོང་བ་ལ་སྣང་སྟེ།།ལེགས་པའྀ་ཡིད་དུ་འོང་བ་བྱེད་ན། མཛའ་ཞེས། གཞན་གྱིས་མྱི་ཁྲེལ་གྱིས།།མོས་མ་ཉེས་པར།།དཔྱས་གྱིས་དོགས་པའྀ་ཕྱིར་སྤང་བའྀ། ག་ལ་རིགསོ།།གཞུང་གིས་ལེགས་པ་མ་ཡིན་ན།།ཡིད་དུ་ཆི་ལྟར་འོང་ཡང་། འཐུན་བར་མ་བྱེད་ཆིག མོས་མ་ཉེས་དང་། སྣ་འགའ། བདགི་སེམས་དང་མ་འཐུན་པའྀ་ཕྱིར། བདག་ལ་དབང་ཡོད་ཆེས། དངན་སྡང་དུ་མ་སྡང་ཤིག།།”ཅེས་སྐབས་དེའི་བོད་པའི་སྤྱི་ཚོགས་ལ་མཚོན་ན། ཕོ་མཆོག་མོ་དམན་གྱི་འདུ་ཤེས་ནི་དེ་འདྲའི་ཛ་དྲག་ཅིག་མ་ཡིན་པར་གལ་ཏེ་ཆུང་མས་བཤད་པ་ཚུལ་ལུགས་དང་མཐུན་ན་ཁྱོ་གས་ངེས་པར་དུ་དང་ལེན་བྱ་དགོས་ལ། ཁྱོ་གས་ཀྱང་རང་གི་ཆུང་མར་བརྩེ་སེམས་བཅངས་ནས་ཕན་ཚུན་བར་གྱི་བརྩེ་དུང་དང་འོས་འགན་གྱི་འབྲེལ་བ་ལུགས་མཐུན་དུ་ཐག་གཅོད་བྱ་དགོས་པ་ལས། ཆུང་མའི་བསམ་སྤྱོད་རང་གི་འདོད་བློ་དང་མི་མཐུན་ཞེས་གང་འདོད་དུ་བརྙས་དམོད་བྱ་མི་རུང་བར་གདམས་ཡོད། དེ་བཞིན་དུ་མནའ་མ་དང་སྒྱུག་མོའི་འབྲེལ་བ་ཡང་ཕན་ཚུན་ལ་བརྩི་འཇོག་དང་བཅས་ལུགས་མཐུན་དུ་བྱ་དགོས་པ་སོགས་མདོར་ན། ཁྱིམ་མི་ཕན་ཚུན་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་ཐག་གཅོད་དུས་ཕྱོགས་གཉིས་ཀའི་དབང་ཆ་དང་འོས་འགན་སོགས་ཆ་ཡོངས་ལ་མནོ་བསམ་བཏང་ནས་ཚུལ་ལྡན་དང་ལུགས་མཐུན་དུ་བྱ་དགོས་པར་འདོད་དེ། རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་དང་བསྡུར་ན་སྔོན་ཐོན་དང་ལུགས་མཐུན་གྱི་ཆ་མང་དུ་མཆིས་སོ།།

གཉིས། རྒྱུ་ནོར་ལ་ཆོག་ཤེས་སྤྱོད་པའི་མི་ཆོས་ལྟ་བ།

《མདོ》དང《གསུང་སྒྲོས》གཉིས་ནི་འཇིག་རྟེན་མི་ཆོས་ཀྱི་བླང་དོར་འཇུག་ལྡོག་གཙོ་བོར་སྟོན་པའི་བསྟན་བཅོས་གཉིས་ལགས་ན། འཇིག་རྟེན་པའི་རྒྱུ་འབྱོར་བའི་ཐད་ལ་ལྟ་སྟངས་ཅི་འདྲ་འཛིན་དགོས་པ་འདི་ནི་ངེས་པར་དུ་གླེང་དགོས་པའི་བརྗོད་གཞི་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་ལ། དེའི་ཕྱོགས་སུ་གཅིག་མཐུན་གྱི་ལྟ་བ་ཞིག་བྱུང་ཡོད་པ་ནི་རྒྱུ་ནོར་ལ་འདོད་ཆུང་ཆོག་ཤེས་བྱ་རྒྱུ་དེའོ།། དེ་ལ《གསུང་སྒྲོས》ལས“ཁུང་ཙིས་ཝེ་རྒྱལ་ཁབ་ཀྱི་རྒྱལ་སྲས་ཅིན་གླེང་བའི་ཚེ་ན་རེ། དེ་ཁྱིམ་སྐྱོང་བར་མཁས་སོ།། ཁྱིམ་ནོར་ཅུང་ཙམ་ཡོད་པ་ཙམ་གྱིས་དེས་ཕལ་ཆེར་འདང་ངོ་ཞེས་སྨྲ། ཅུང་ཙམ་འཕེལ་ཚེ་དེས་ཕལ་ཆེར་འཐུས་ཚང་ངོ་ཞེས་སྨྲ།  འབྱོར་བ་རྒྱས་ཚེ་དེས་ཕལ་ཆེར་ཕུན་སུམ་ཚོགས་སོང་ཞེས་སྨྲའོ།།”ཞེས་ཁུང་ཙི་ལགས་ཀྱིས་རྒྱལ་སྲས་ཅིན་ལ་ཆོག་ཤེས་ལྡན་པར་བསྟོད་བསྔགས་བྱེད་པའི་ཞོར་དུ་སྐབས་དེའི་དབང་འཛིན་པ་ལ་རྒྱུ་ཧམ་ཆེ་བར་ཟུར་ཟ་མཛད་དེ། དེའི་ཤུགས་སུ་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་རྒྱུ་ནོར་ལ་ཆོག་ཤེས་བསྟེན་དགོས་པའི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་མཚོན་ཡོད། ལྟ་བ་དེར་མཚུངས་ཀྱི་བསམ་བློ་ནི《མདོ》ལས་ཀྱང་མང་དུ་འབྱུང་སྟེ། “ནོར་ཟས་གཉིས་ནི།།ཡོན་པོར་འགྱུར་བའི་གཉའ་ནན་ཏེ།།བྱམས་པ་མ་ཡིན་གྱི།།དགྲ་དང……བརྩི་དགོསོ།།”ཞེས་དང་། “ནོར་གྱི་དྲོད་ཆིས་གཟུང་།”ཞེས་པའི་ལན་དུ“ཆོག་ཤེས་པས་དྲོད་གཟུངོ།།”ཞེས་རྒྱུ་ནོར་གྱི་ཚོད་ནི་ཆོག་ཤེས་ཀྱིས་འཛིན་དགོས་པ་དང་། ཅི་ཙམ་གྱིས་ཆོག་ཤེས་པར་བྱ་ཞེ་ན“ལྟོ་མ་བཀྲེམ་རྒྱབ་མ་གྲང་།།ཆུ་ཤིང་ལ་མ་བབ།།རྐང་མ་ཆད་ན་ཆོག་ཤེས་སྟེ།།འདི་རྣམས་འབྱོར་ན། ཕྱུག་ལ་བདེ་བ་ཡིནོ།།འདི་ལས་ལྷག་པའྀ་ནོར་བདོག་པ་ནི།།བདེ་ཞིང་ཕྱུག་པ་མ་ཡིནོ།།ནོར་གྱི།།བདག་འཁོལ་ཏེ། ནོར་དགྲར་ལྡངོ།།”ཞེས་ཟས་རིགས་ཀྱིས་གྲོད་པ་མ་ལྟོགས་པ་དང་། གྱོན་གོས་ཀྱིས་ལུས་པོ་མ་གྲང་བ། རང་གིས་ཆུ་ལེན་པ་དང་ཤིང་འཐུ་བྱ་མི་དགོས་པ། རྐང་ཐང་གིས་འགྲོ་མི་དགོས་པ་བཅས་བྱུང་ན་ཆོག་ཤེས་པར་བྱ་སྟེ། འདི་རྣམས་འཛོམས་ཚེ་དོན་གྱིས་ཕྱུག་ཅིང་བདེ་བ་ཡིན་པར་བསྟན།

ཡང་རྒྱུ་ནོར་གང་ཞིག་གལ་ཏེ་དྲང་བདེན་དང་ཚུལ་མཐུན་མ་ཡིན་པའི་གཡོ་ཐབས་སོགས་ལ་བརྟེན་ནས་ཐོབ་པ་ཡིན་ཚེ་ཅིས་ཀྱང་འདོར་དགོས་པ་འདིའང་མི་ཆོས་བསྟན་བཅོས་དེ་གཉིས་ཀྱི་ཐུན་མོང་གི་ལྟ་བ་ཡིན་ཏེ། དེ་ལ《གསུང་སྒྲོས》ལས། “འབྱོར་ཕྱུག་དང་རྗེ་དཔོན་ནི་སུས་ཀྱང་འཐོབ་པར་འདོད་མོད། དེ་ཡང་ལུགས་དང་མ་མཐུན་པར་ཐོབ་ན། དམ་པས་མི་བཞེས་སོ།། དབུལ་ཕོངས་དང་ཉམ་ཆུང་ནི་སུས་ཀྱང་མི་འདོད་མོད། དེ་ཡང་ལུགས་དང་མཐུན་པར་དོར་བ་མིན་ན། དམ་པས་མི་འདོར་རོ།།”ཞེས་དང་། “ཟས་ངན་ངོན་སྤྱོད་ལ། ཆུ་རྐྱང་བ་འཐུང་ནས་ལག་པའི་གྲུ་ཁུག་ལ་མགོ་བཞག་སྟེ་ཉལ་བ་ན་སྤྲོ་བ་དེ་རུ་འཕེལ་ལོ།། ཚུལ་མིན་གྱི་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་འབྱོར་བ་ཐོབ་པ་ནི་ཁོ་བོ་ལ་མཚོན་ན་མི་རྟག་ནམ་མཁའི་སྤྲིན་དང་མཚུངས་སོ།།”ཞེས་ལུགས་མཐུན་མ་ཡིན་པར་ཐོབ་པའི་རྒྱུ་ནོར་ནི་འདོར་དགོས་པ་དང་། འཇིག་རྟེན་གྱི་ཚུལ་ལུགས་དང་མཐུན་པར་གནས་ན་ཡིད་སེམས་སྤྲོ་བ་འཕེལ་བར་གསུངས་པ་འདི་དང《མདོ》ལས་སེམས་བདེ་ན་བདེ་བའི་མཆོག་ཡིན་པ་དང་སེམས་བདེ་བའི་ཐབས་བསྟན་པ་གཉིས་ཀྱི་དགོངས་གཞི་དང་ལྟ་བ་གཉིས་ནི་ཆ་ཡོངས་སུ་མཐུན། གཞན་བྱེ་བྲག་གི་མཚོན་དོན་དང་བརྗོད་སྟངས་སོགས་གོང་གི་འདི་དང་འདྲ་བ《མདོ》ལས་ཀྱང་བྱུང་བ“གསྩུག་གི་ནོར་མཐོང་ན་འདྲེ་མཐོང་བ་དང་འདྲ་བར་མྱི་དགའ་བར་བརྩིའོ།།བསླུ་བའི་ཟས་མཐོང་ན། སྐྱུག་བྲོ་བ་དང་འདྲ་བར་མྱི་ཞིམ་བར་བརྩིའོ།།”ཞེས་ལྐོག་རྔན་གྱི་རྒྱུ་ནོར་དང་བསླུ་བྲིད་ཀྱི་ཟས་རིགས་མཐོང་ན་མི་དགའ་ཞིང་ཞེ་ལོག་པར་བརྩི་དགོས་པར་གདམས་པ་སོགས་ལས། རྒྱ་བོད་མི་རིགས་གཉིས་ཀྱི་སྤྱིར་རྒྱུ་ནོར་ལ་ཆོག་ཤེས་ཀྱི་ལྟ་བ་འཛིན་དགོས་པ་དང་། དེ་ལས་ཀྱང་ཚུལ་མིན་དུ་ཐོབ་པའི་རྒྱུ་ནོར་ནི་ཅིས་ཀྱང་འདོར་དགོས་པའི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་གཅིག་མཐུན་དུ་བྱུང་ཡོད་པ་མངོན་པར་གསལ་ལོ།།

གསུམ། རྒྱལ་སྲིད་ཚུལ་བཞིན་དུ་སྐྱོང་བའི་མི་ཆོས་ལྟ་བ།

དེ་ཡང་གྲལ་རིམ་སྤྱི་ཚོགས་ཤིག་ལ་མཚོན་ན། རྗེ་འབངས་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་ཇི་ལྟར་ཐག་གཅོད་པ་འདི་ནི་སྤྱི་ཚོགས་བདེ་འཇགས་དང་གོང་འཕེལ་འབྱུང་བར་འབྲེལ་བ་ཤིན་ཏུ་དམ་པའི་བརྗོད་གཞི་གལ་ཆེན་ཞིག་སྟེ། དེའི་ཕྱོགས་སུའང་མི་ཆོས་བསྟན་བཅོས་དེ་གཉིས་ལས་གཅིག་མཐུན་གྱི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་བསྟན་ཡོད། དེ་ལ་རུའུ་ལུགས་ལྟར་ན། སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་མི་མི་འདྲ་བ་རྣམས་ལ་ངེས་པར་དུ་གྲུབ་རིམ་ལྡན་དགོས་ཏེ།“རྒྱལ་པོ་ནི་རྒྱལ་པོ་བཞིན། བློན་པོ་ནི་བློན་པོ་བཞིན། ཕ་ནི་ཕ་བཞིན། བུ་ནི་བུ་བཞིན་བྱའོ།།”ཞེས་པ་བཞིན་རྗེ་བློན་ཕ་བུ་སོགས་སུ་ཡིན་ཡང་སོ་སོར་ལས་གནས་དང་འོས་འགན་རེ་མཆིས་པ་མ་ནོར་བར་བསྒྲུབ་དགོས། མི་སྣ་སུ་ཡང་རང་ལ་ལས་གནས་ཀྱི་མིང་གང་ཞིག་ཐོགས་པ་དེ་ཚུལ་ལུགས་དང་མཐུན་པར་བྱས་ན་ད་གཟོད་རྒྱལ་སྲིད་ལེགས་པར་སྐྱོང་ནུས་ཏེ། དེ་ལྟར་མ་ཡིན་པར“མིང་ཚུལ་དང་མ་མཐུན་ན་གཏམ་ཡང་ལུགས་དང་མི་མཐུན་ནོ།། གཏམ་ལུགས་དང་མ་མཐུན་ན་དོན་ཡང་ཇི་བཞིན་མི་འགྲུབ་བོ།། དོན་མ་འགྲུབ་ན་གུས་ལུགས་མི་དར་རོ།། གུས་ལུགས་མ་དར་ན་ཁྲིམས་མི་སྙོམས་སོ།། ཁྲིམས་མ་སྙོམས་ན་འབངས་ཅི་བྱ་གཏོལ་མེད་དུ་འགྱུར་རོ།།”ཞེས་པ་བཞིན་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་ལས་མི་སོ་སོར་རང་རང་གི་ལས་གནས་དང་འོས་འགན་རེ་མཆིས་པ་མ་ནོར་བར་ལེགས་པར་སྐྱོང་དགོས་ཚུལ་བསྟན་ལ། འདི་དང་རིགས་མཚུངས་ཀྱི་ལྟ་བ་ནི《མདོ》ལས་ཀྱང་མངོན་ཏེ།“ཆི་ལ་ཡང་། གུས་ཤིང་རིམ་པ་ཡོད་པར་བྱས་ན།།ལེགས་བདེ་བར་འཐུནོ།།……གཆིག་དུ། རྒན་གཞོན་དང་། དཔོན་གཡོག་དང་རྗེ་གོལ་གྱི་ཚུལ་ཡོང་པར་བྱས་ལ།།”ཞེས་སྤྱི་ཚོགས་ཀྱི་མི་སྣ་སོ་སོ་རིམ་པ་ཡོད་པར་བྱ་བ་ནི་ངེས་པར་དུ་བརྩི་སྲུང་བྱ་དགོས་པའི་གུས་ལུགས་ཤིག་སྟེ། དེ་གཉིས་ཀྱི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་ནི་རྩ་བའི་ཆ་ནས་གཅིག་མཐུན་དུ་སོང་ཡོད།

ཡང་མི་ཆོས་བསྟན་བཅོས་དེ་གཉིས་གང་ཡིན་ཡང་རྒྱལ་སྲིད་ཚུལ་བཞིན་དུ་སྐྱོང་བ་སྟེ། སྲིད་དོན་ཐམས་ཅད་གཞུང་དྲང་དང་གུས་ལུགས་ཀྱིས་བསྐྱང་དགོས་ལ། རང་གི་འབངས་མི་རྣམས་ཀུན་སྤྱོད་ལེགས་པས་ཚུལ་མཐུན་དུ་སྐྱོང་བ་དང་གུས་ལུགས་ཀྱིས་ནན་ཐུར་དུ་གཅུན་པ་གཉིས་ཟུང་འབྲེལ་བྱ་དགོས་པར་འདོད། དེ་ལ《གསུང་སྒྲོས》ལས“སྲིད་དོན་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱིས་སྐྱོང་བ་ནི་སྐར་མ་ཨ་བརྟན་གནས་ངེས་ཅན་དུ་ཡོད་པ་ལ་སྐར་མའི་ཚོགས་ཀྱིས་བསྐོར་བ་བཞིན་བྱའོ།།”ཞེས་དང་། “ཏིང་ཀུང་གིས་ཞུ་རྒྱུར། རྒྱལ་པོས་བློན་པོ་བཀོལ་བ་དང་བློན་པོས་རྒྱལ་པོར་ཞབས་འདེགས་བསྒྲུབ་པར་སོ་སོས་ཅི་ལྟར་བྱ། ཁུང་ཙི་ན་རེ། རྒྱལ་པོས་གུས་སྲོལ་ལྟར་བཀོལ་ལ་བློན་པོས་བློ་སེམས་དཀར་པོས་བསྒྲུབ་པའོ།།”ཞེས་དང་། “མི་རྣམས་སྲིད་ཁྲིམས་ཀྱིས་སྐྱོང་བ་དང་། ཉེས་ཁྲིམས་ཀྱིས་གཅུན་ན་དེ་རྣམས་ཁྲིམས་ལ་བྱོལ་ཆེད་ངོ་ཚ་མེད་པར་འགྱུར་རོ།། མི་རྣམས་ཀུན་སྤྱོད་ཀྱིས་སྐྱོང་བ་དང་། གུས་ལུགས་ཀྱིས་གཅུན་ཚེ་དེ་རྣམས་ངོ་ཚ་དང་ལྡན་པར་མ་ཟད། སེམས་བག་ལྷོད་ཅིང་དུལ་བར་འགྱུར་རོ།།”ཞེས་རྒྱལ་པོས་བློན་འབངས་རྣམས་ཀུན་སྤྱོད་དང་གུས་ལུགས་ཀྱིས་བསྐྱང་དགོས་ལ། བློན་འབངས་རྣམས་རང་གི་རྗེ་བོ་ལ་བློ་དཀར་དགོས་པར་གདམས་ཡོད། གོང་གི་དགོངས་པ་འདི་དང་འདྲ་བ《མདོ》ལས་ཀྱང་མང་དུ་འབྱུང་སྟེ། “བླ་མ་རྣམས་གྱིས་གྱང་། འོས་ཤིང་རན་པ་དང་། ཐོག་ཏུ་ཕེབས་ཤིང་། མི་མརྙས་པར་བྱསྟེ།།ལེགས་པ་དྲང་པོའི། ཆོས་གྱིས་བཀོལ་ལོ།།”ཞེས་དང་། “གཞོན་བ་དང་། གཡོག་བྲན་ཞེས།།ས་རྡོ་དང་མཚུངས་རྗེད་ང་བ་དང་། མྱི་མྱི་ཕངས་པ་དང་། རྒྱུད་དང་རྟེན་མྱེད་པར་མྱི་བྱའ།།བདགི་ཉམས་ལས་བླངསྟེ།།བཀོལ་ཞིང་སྤྱད་པ་ཡང་།།རན་བར་བྱའོ།།”ཞེས་སོགས་ལས་རང་གི་འབངས་མི་རྣམས་སྐྱོང་བ་ལ་བརྙས་པའི་བཙན་ཐབས་མི་བཀོལ་བར་ཚུལ་ལུགས་དང་མཐུན་པར་སྐྱོང་དགོས་པ་དང་། གཞན་ཡང“དྲང་ཞིང་སྲི་ཞུ”ཞེས་དྲང་བདེན་སྐྱོང་བ་ནི་མི་ཆོས་ཀྱི་དང་པོར་བགྲང་ནས་བསྟན་ཡོད་ལ། འབངས་མི་སེར་ཀུན་སྤྱོད་དང་མཐུན་པར་གཞུང་དྲང་གིས་བསྐྱང་བ་ལ་ཐོག་མར་ཉེ་རིང་ཆགས་སྡང་དང་ཕྱོགས་ལྷུང་གིས་མ་བསླད་པར་ཀུན་ལ་དྲང་སྙོམས་བྱ་དགོས་ཏེ“རྒྱལ་པོའི་ཆོས་ཁྲིམས……ལ།།སྙོམས་ན། དྲང་ཞེས་བྱའོ།།ཆོས་ཁྲིམས་ལས་མི་འབྱུང་ཡང་། ཡུས་མ་ཡུས་ཡིན་མ་ཡིན།།བྱེ་བྲག་ཕྱེད་པར་བྱས་ན།།དེ་ནི་ཡན་ལག་མ་ནོར་པས་བསྒྲུབ་ཆེས་བྱ་ཡོངས་ནི།།མྱིའི་དཔོན་པོ་བྱེད་ན།།ནམ་ཀ་དང་མཚུངས་པར་སྙོམས་ཤིང་སྲང་དང་འདྲ་བར་དྲང་ལ།།ཡུས་ཀྱིས་མ་རངས་པ་མྱེད། ཆིས（ཚིས）གྱིས་མ་ཁྱབ་པ་མྱེད་པར་བྱའི་རིགསོ།།”ཞེས་རྒྱལ་པོའི་ཆོས་ཁྲིམས་ནམ་མཁའ་བཞིན་ཀུན་ལ་སྙོམས་དགོས་ཚུལ་ནན་གྱིས་བསྟན་པ་ལྟ་བུ་དང་། དེ་བཞིན“ཡོང་ནི།།ཡ་རབས་ནི། དྲིན་གྱིས་བཀོལད། མ་རབས་ནི།།ནན་ཐུར་གྱིས་བཀོལ་ཞེས་བྱ་མོད་གྱི།།འཛངས་ངན་ཀུན་ལ་ཡང་། དྲིན་དང་ནན་ཐུར་མྱེད་དུ་མྱི་རུངོ།”ཞེས་པ་བཞིན་འབངས་མི་སེར་ལ་བཟང་ངན་གྱི་ཁྱད་ཕྱེས་ནས་སྔ་མ་རྣམས་དྲིན་གྱིས་སྐྱོང་བ་དང་ཕྱི་མ་རྣམས་ནན་གྱིས་གཅུན་དགོས་པར་འདོད་པ་སོགས་ནི་རྒྱ་བོད་མི་རིགས་གཉིས་ཀའི་ཐུན་མོང་གི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་ཡིན་ནོ།།

བཞི། གྲོགས་བསྟེན་ཚུལ་སྐོར་གྱི་མི་ཆོས་ལྟ་བ།

སྤྱིར་འཇིག་རྟེན་གྱི་སྐྱེ་བོ་སུ་ཞིག་ཀྱང་མི་དང་མིའི་བར་གྱི་འབྲེལ་བ་ལས་གྲུབ་པའི་སྤྱི་ཚོགས་དྲ་རྒྱ་ཞིག་ཏུ་འཚོས་ཡོད་པས་ན། མི་དང་མིའི་བར་ལ་དགྲ་གྲོགས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་བསྟེན་ཚུལ་འདིའང་མི་ཆོས་ལྟ་བར་འབྲེལ་བའི་བརྗོད་གཞི་གཙོ་བོ་ཞིག་ཡིན། ཕ་རོལ་བའི་མི་ལ་དགྲ་གྲོགས་ཀྱི་ཁྱད་པར་ཇི་ལྟར་འབྱེད་པ་དང་། གང་དག་གྲོགས་སུ་བསྟེན་འོས་པ་དང་། གང་དག་གྲོགས་སུ་བསྟེན་མི་འོས་པ། གྲོགས་སུ་བསྟེན་རྗེས་འབྲེལ་བ་ཇི་ལྟར་སྐྱོང་དགོས་པ་སོགས་ལ་ཀུན་སྤྱོད་ཚད་གཞི་དང་འོས་འགན་གཅིག་མཚུངས་སུ་གྲུབ་འདུག དེ་ལ《མདོ》ལས“ཆི་ལ་ཡང་བྱམས་པ་དང་། སྡང་བ་གཉིས།།བྱེ་བྲག་བྱེད་པར་བྱོས་ཤིག།།”ཅེས་ཐོག་མར་དགྲ་གྲོགས་ཀྱི་ཁྱད་པར་འབྱེད་པ་ལ་རང་ལ་སེམས་གཏིང་ནས་བྱམས་པ་ཡིན་ནམ་སྡང་བ་ཡིན་པ་ངོས་ཟིན་དགོས་ཏེ། དེ་ནི“བདགིས་ཉེས་གྱིས་དོགསྟེ།།བཆོས་ཤིང་གཤེ་བ་དང་། བདགི་སྐྱོན་དྲང་པོར་སྨྲ་ཞིང་། སྟོན་པ་ནི།།བྱམས་པ་ཡིན་ན།།བདགི་ཡིད་དང་མྱི་འཐུན་བས་སྡང་བ་ཡོདོ།།བདགིས་ཉེས་པ་ཀུན་ལ་ཡྔ་། རུང་ཞེས་བསྟོད་ཆིང་། བསྟེན་པ་ལ་འྔ།།ལ་ལ་ཁོ་བདགིས།།ཉེས་པ་སྔར་རྡུལ་བའི་གྲོགསུ་དགོས་པའི་ཕྱིར།།ནོར་དང་མན་ངག་འདྲ་བའི་ཚིག་གིས།།བཟླུ་ཞིང་། ལེགས་ཤེས་ཟེར་བ་ཡོདེ་།།འདི་ནི་སྡང་བ་ཡིན་ན། བདགི་ཡིད་དང་འཐུན་པའི་ཕྱིར།།བྱམས་པ་འདྲ་བར་བརྩི་བ་ཡོདོ།།”ཞེས་པ་ལྟར་ཤན་འབྱེད་དགོས། དེ་བཞིན་དུ《གསུང་སྒྲོས》ལས་ཀྱང་ཐོག་མར་ཕ་རོལ་བ་སུ་ཞིག་རང་གི་གྲོགས་སུ་བསྟེན་རུང་མིན་ལ་བརྟག་དགོས་པར་བརྗོད་ཡོད་དེ།“ཐོག་མར་ལས་པའི་བྱ་བར་བལྟ། དེ་རྗེས་དེ་ཡི་ཀུན་སློང་བརྟག སླད་མར་གང་ལ་འཁྲིམས་པ་དཔྱད་ན། མི་དེས་ཅི་ལྟར་འཆབ། ཅི་ལྟར་སྦེད་ཐུབ།”ཅེས་ཕ་རོལ་བའི་བསམ་སྤྱོད་ལ་བརྟག་ནས་གྲོགས་སུ་རུང་མིན་ཐག་གཅོད་དགོས་པར་འདོད། དེ་ལྟར་ཕ་རོལ་བ་སུ་ཞིག་གྲོགས་སུ་རུང་བ་དང་སུ་ཞིག་གྲོགས་སུ་མི་རུང་བར་བརྟག་པ་ལ་གཙོ་བོ་མི་དེའི་བསམ་པའི་ཀུན་སློང་དང་བྱ་སྤྱོད་ལ་བལྟ་དགོས་པར་འདོད་དེ། 《མདོ》ལས“ཡོན་པོ་ཡང་བའི་ཆོས་ལ། ཡིད་འཐུན་ཏེ།།མཛའ་བ་ནི།།མཐར་ཡྔ་མྱི་མཁོན་མྱི་སྲིདེ།།དེ་ལྟ་བུ་དང་ནི།།ཆི་ལྟར་ཡིད་འཐུན་གྱང་། མཛའ་བར་བྱ་བའྀ་མྱི་རིགསོ།”ཞེས་དྲང་བདེན་ལ་མི་གནས་པའི་རང་གཤིས་འཁྱོག་པོ་དང་ཡིད་མི་བརྟན་པའི་མི་དང་ཡིད་ཇི་ལྟར་མཐུན་ནའང་མཛའ་གྲོགས་སུ་བསྟེན་མི་རུང་ལ། “དྲང་པོ་ལྕི་བའྀ་ཆོས་ལ་། ཡིད་འཐུན་ཏེ་། མཛའ་ན་ནི་། རྩོད་པར་ཡྔ་མྱི་འགྱུར་གྱིས།།མཛའ་བ་མང་ན་ལེགསོ།།ཡོང་ནི།།མཛའ་བོ་ཡྔ་།།ཚུལ་དང་སྦྱོར་ཏེ་གྱིས་ཤིག།།”ཅེས་དྲང་བདེན་ལྟར་དུ་ཕན་ཚུན་ལ་ཡིད་མཐུན་ན་དེ་འདྲའི་མཛའ་གྲོགས་མང་ན་ལེགས་པར་བརྗོད་ཡོད། དེ་དང་འདྲ་བའི་གྲོགས་བསྟེན་ཚུལ་ནི《གསུང་སྒྲོས》ལས་ཀྱང་བྱུང་ཡོད་དེ། “ཁ་གསག་གཏམ་དང་བཅོས་མའི་འཛུམ། ཤིན་ཏུ་བཀུར་བའི་སྤྱོད་པ་ལ་ཙུའོ་ཆིའུ་མེང་གིས་ངོ་ཚར་བརྩི་ལ་བདག་གིས་ཀྱང་ངོ་ཚར་བརྩིའོ།། ཞེ་ན་སྡང་ཡང་ཕྱི་ཚུལ་མཐུན་པར་བྱེད་མཁན་ལ་ཙུའོ་ཆིའུ་མེང་གིས་ངོ་ཚར་བསམ་ལ་བདག་གིས་ཀྱང་ངོ་ཚར་མཐོང་ངོ།།”ཞེས་གསུངས་པ་ལྟར་ཕྱིའི་ཚུལ་འཆོས་ལ་མི་བལྟ་བར་ནང་གི་བསམ་པ་དང་ཀུན་སློང་གཙོ་བོར་འཛིན་དགོས་པ་དང་། བསམ་སྤྱོད་མི་ལེགས་པའི་མི་གྲོགས་སུ་བསྟེན་མི་རུང་སྟེ། “བློ་དཀར་བ་དང་ཡིད་རྟོན་པ་གཉིས་གཙོ་ཆེ་ལ། རང་ལས་དམན་པར་གྲོགས་མི་འཆའ་བ”ཞེས་གྲོགས་སུ་བསྟེན་པ་ལ་བློ་དཀར་དང་ཡིད་རྟོན་གཉིས་ནི་ཤིན་ཏུ་གཙོ་ཆེ་ལ། རང་ལ་མི་དོ་བའི་མི་ལ་གྲོགས་སྒྲིག་མི་རུང་བར་བསྟན་ཡོད།

ཕ་རོལ་བའི་བསམ་སྤྱོད་ལ་བརྟག་ནས་གྲོགས་སུ་བསྒྲིགས་རྗེས་མཛའ་གཅུགས་ཀྱི་འབྲེལ་བ་ཇི་ལྟར་སྐྱོང་བའི་ཐད་ལ《མདོ》ལས“ལེགས་པ་ལ་དེའི་སྙིང་དང་མཚུངས་པར།།”ཞེས་རང་ལ་སེམས་གཏིང་ནས་བྱམས་པའི་མཛའ་གྲོགས་ཤིག་ཡོད་ན་དེའི་བྲང་ཁོང་གི་སྙིང་དང་འདྲ་བར་བྱས་ཏེ་རང་གིས་ཀྱང་ཕ་རོལ་བར་དྲི་མེད་ཀྱི་ལྷག་སེམས་དང་རང་ནུས་ཡོད་རྒུ་དབུལ་རིགས། ཡང་རང་གིས་མཛའ་གྲོགས་སུ་བསྟེན་ཚེ་ཁྲེལ་གཞུང་ཡོད་པར་བྱས་ཏེ་ཕྱི་ཐག་རིང་དགོས་ཏེ།“མ་མཛའ་ན་ལེགས་ཤེས་སྟེ། མྱི་མཆེད་པར་བྱར་ཡྔ་མྱི་རུངོ།།མཛའ་ཟི་དང་། ཆི་ནས་གྱང་མ་རྩོད་པ་དང་གཟུངས་ཡོད་པར་གྱིས་ཤིག།།ཉེས་པ་རྡུལ་གྱང་།།བཟོད་པར་གྱིས་ཤིག།།བཟོད་པར་མ་བྱས་དང་། ཉེས་ཁོས་ཉེས་།།བརྗོད་དང་བདག་གྱང་སྨོས་པར་འོང་ངོ་།།”ཞེས་རང་གི་མཛའ་གྲོགས་སུ་མི་རུང་བ་ཞིག་ཡིན་ནའང་དེ་ལ་འབྲེལ་འདྲིས་མི་བྱེད་པ་ཡང་བྱར་མི་རུང་ལ། སུ་ཞིག་དང་མཛའ་ཟིན་ན་ཅི་ནས་ཀྱང་མ་གྱེས་པ་དང་ཁྲེལ་གཞུང་གི་ཕྱི་ཐག་ཡོད་དགོས། གལ་ཏེ་མཛའ་གྲོགས་ལ་ཉེས་པ་ཆུང་ངུ་ཙམ་མཆིས་ཀྱང་དེ་ལ་བཟོད་པ་བྱ་དགོས་ཤིང་། བཟོད་པ་མ་བྱས་པར་ཁོས་ཉེས་སོ་ཞེས་བརྗོད་ན་མཇུག་མཐར་རང་ལའང་དམོད་པ་འོང་ཞིང་མཐོང་ཆུང་བྱེད་པ་ཡིན། དེ་དང་འདྲ་བར《གསུང་སྒྲོས》ལས“ཁོ་བོས་ཉིན་རེར་རང་སྟེང་དུ་ལན་མང་བརྟག་སྟེ། མིའི་ཆེད་དུ་དོན་གཉེར་བ་ལ་བློ་དཀར་རམ། གྲོགས་ཕན་ཚུན་ལ་བློ་གཏད་དམ། བསླབས་པ་བསྐྱར་དུ་སྦྱངས་སམ།”ཞེས་དང་། “གྲོགས་བསྒྲིགས་པ་ལ་ཚིག་བརྗོད་པར་གཏད་སོ་ལྡན་པ།”ཞེས་གྲོགས་པོ་ལ་བློ་དཀར་ཞིང་ཡིད་གཏད་པ་དང་། ཁྲེལ་ཡོད་ཕྱི་ཐག་རིང་དགོས་པར་བརྗོད་པ་ལྟ་བུས་མཚོན་ནོ།།

གོང་དུ་ང་ཚོས་མི་ཆོས་བསྟན་བཅོས《མདོ》དང《གསུང་སྒྲོས》གཉིས་ལས་བསྟན་པའི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་གཙོ་བོ་འགའ་ཁོལ་དུ་ཕྱུང་ནས་ཕན་ཚུན་ཞིབ་བསྡུར་བྱས་པ་བརྒྱུད་མི་ཆོས་ལྟ་བའི་ཆ་ནས་འདྲ་ས་དང་མི་འདྲ་ས་ཇི་ལྟར་མཆིས་པ་རགས་ཙམ་སྤྲོས་པ་ཡིན་ལ། གཞན་ཡང་བྱེ་བྲག་གི་ཀུན་སྤྱོད་ཚད་གཞི་དང་འོས་འགན་སོགས་ཀྱི་ཆ་ནས་བསྟན་བཅོས་དེ་གཉིས་ལ་མཐུན་ཆ་ཅུང་མང་དུ་སྣང་སྟེ། དཔེར་ན། 《མདོ》ལས“ཆི་ཡང་མྱི་བརྫུན་ན་ཀུན་ཡིད་ཆེསོ།།”ཞེས་དང“བཅོལ་པ་ཡོད་དང་། མྱི་རུང་མྱི་ནུས་ན་ནི། ཐོག་མ་ནས། ཆ་བརྟུལོ། ཁས་བླངས་ན།། སྒོའི་དང་འདྲ་བར་བྱའོ།།”ཞེས་སོགས་དང་འདྲ་བར《གསུང་སྒྲོས》ལས“གནའ་མིས་སྐད་ཆ་རང་དགར་མི་སྨྲ་སྟེ། དོན་དུ་མ་འཁེལ་ཚེ་ངོ་གནོང་བས་སོ།།”ཞེས་དང་། “ཡིད་རྟོན་ལུགས་དང་མཐུན་ན། ཁས་འཆེ་བ་མངོན་དུ་འགྱུར་རོ།།”ཞེས་སོགས་འཇིག་རྟེན་གྱི་བྱ་བ་གང་ཞིག་ཀྱང་རང་གིས་མི་ནུས་བཞིན་དུ་གང་འདོད་དུ་ཁས་ལེན་མི་བྱ་སྟེ། ཁ་ནས་ཅི་བཤད་ལུགས་དང་མཐུན་ཞིང་ཁས་བླངས་པ་མཐའ་དག་དོན་ཐོག་ལ་གནས་དགོས་པར་གསུངས་པ་ལྟ་བུ་གཅིག་མཐུན་དུ་སོང་ཡོད། ཡང་སྔ་མ་ལས“བདག་དགིས་ཉེས་ན། ཁས་ལོང་ཤིག།མ་ཉེས་ན།།བྱང་བར་འཇམ་དུ་ཤོད་ཆིག།”ཅེས་དང་ཕྱི་མ་ལས“འཆུགས་པ་སྲོང་བར་མི་འཇིགས་པར་བྱའོ།།”ཞེས་རང་གིས་ཉེས་སྐྱོན་གང་ཞིག་བཟོས་ཚེ་ངོས་ཟིན་ནས་ཁས་ལེན་དགོས་པར་གསུངས་པ་ལྟ་བུ། ཡང་སྔ་མ་ལས“བདེན་པའི་ཚིག སུ་ལས་འོང་གཏོལ་མྱེད་གྱིས།།རུས་ཆུང་བྱད་ངན་ཆེས་བརྙསུ་མྱི་རུང་ངོ་།།ཡང་དག་པར། བདེན་ཏེ། མ་ནོར་ན། སུའི་ངག་མཉན་གྱང་བླའོ།།”ཞེས་དང“ལེགས་པ་ལ་ནི། དགྲ་ལ་ཡོད་གྱང་ལེན།།ཉེས་པ་ནི།།བདག་ལ་ཡོད་གྱང་འདོར།།དྲང་པོར་སྟོན་པ་ལ་ནི་གཤེ་ཡང་དགའོ།།ལོག་པར་སྟོན་པ་ནི།།བྱམས་གྱང་སྤང་ངོ།།”ཞེས་སོགས་དང་འདྲ་བར་ཕྱི་མ་ལས“མི་གསུམ་འགྲོགས་ན། བདག་གི་བཤེས་སུ་རུང་བ་ཞིག་ངེས་པར་ཡོད་དོ།། བདག་གིས་དེ་དག་ལས་ལེགས་ཆ་བླངས་ཏེ་བསླབ་པར་བྱ། སྐྱོན་ཆ་མཐོང་ན་བསྒྱུར་བར་བྱའོ།།”ཞེས་བདེན་པའི་ངག་ནི་སྐྱེ་བོ་མཆོག་དམན་སུ་ལས་བྱུང་ཡང་དང་ལེན་བྱ་དགོས་ལ། ཉེས་སྐྱོན་བྱུང་ན་ཅིས་ཀྱང་འདོར་དགོས་པར་གདམས་པ་ལྟ་བུ། དེ་བཞིན་དུ་ཡང་སྔ་མ་ལས“སེམས་བདེ་ན་བདེ་བའྀ་མཆོག་ཡིན།།སེམས་མྱི་བདེ་ན།།གཞན་ཆི་བདེ་ཡང་བདེ་བ་མ་ཡིནོ།།”ཞེས་དང་ཕྱི་མ་ལས“ཟས་ངན་ངོན་སྤྱོད་ལ། ཆུ་རྐྱང་བ་འཐུང་ནས་ལག་པའི་གྲུ་ཁུག་ལ་མགོ་བཞག་སྟེ་ཉལ་བ་ན་སྤྲོ་བ་དེ་རུ་འཕེལ་ལོ།། ཚུལ་མིན་གྱི་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་འབྱོར་བ་ཐོབ་པ་ནི་ཁོ་བོ་ལ་མཚོན་ན་མི་རྟག་ནམ་མཁའི་སྤྲིན་དང་མཚུངས་སོ།།”ཞེས་པ་བཞིན་ཚུལ་མིན་ལུགས་འགལ་གྱིས་ཐོབ་པའི་རྒྱུ་ནོར་དབང་ཐང་སོགས་ལ་ཡིད་རྟོན་མེད་ཅིང་། རང་སེམས་ལ་སྐྱོན་དེ་དག་གིས་མ་ཉེས་ན་སེམས་སྐྱིད་པ་དང་ལུས་བདེ་བའི་གཞི་མ་ཡིན་པར་བསྟན་པ་ལྟ་བུ། ཡང་དཔེར་ན་སྔ་མ་ལས“དཔའ་ཞེས་བྱ་བ་ནི།།དགྲ་ལ་སྩོགས་པ་ལ།།དྲག་ཤུལ་དང་། གཐུམ་པོ་བྱ་དགོས་པའི་དུས་ན། དམྱིགསུ་ཕེབས་པར་བྱས་ན་ནི། དཔའ་བ་ཡིན་གྱི། མྱི་དགོས་པར་གཐུམ་པོ་ལ།།དཔའ་ཞེས་སུང་གྱང་བསྟོད།།འདི་ནི་དཔའ་བ་མ་ཡིན་གྱི།།ངན་པ་ཡིནོ།།”ཞེས་དང་ཕྱི་མ་ལས“ཙི་ལུའུ་ན་རེ། དམ་པས་དཔའ་བ་མཆོག་ཏུ་བརྩིའམ། ཁུང་ཙི་ན་རེ། དམ་པས་དྲང་སྤྱོད་མཆོག་ཏུ་གྱུར་པར་འཇོག་གོ། དམ་པར་དཔའ་ཡོད་ཀྱང་དྲང་སྤྱོད་མེད་ཚེ་ཆག་སྒོ་སློང་ལ། དམན་པར་དཔའ་ཡོད་ཀྱང་དྲང་སྤྱོད་མེད་ཚེ་ཆོམ་རྐུན་དུ་འགྱུར་རོ།།”ཞེས་པ་བཞིན་དཔའ་བོ་ལ་འཛིན་པའི་ལྟ་བ་ཡང་གཅིག་མཐུན་དུ་སྣང་སྟེ། སུ་ཞིག་དཔའ་ཡང་ཐོག་མར་དྲང་སྤྱོད་དང་ལུགས་མཐུན་དུ་གནས་དགོས་ལ། ཚུལ་མིན་གྱི་གཏུམ་སྤྱོད་ཁོ་ན་གཉེར་བ་ནི་དཔའ་བ་མ་ཡིན་གྱི་ངན་པ་ཡིན་པ་སོགས་མི་ཆོས་བསྟན་བཅོས་དེ་གཉིས་ལ་མི་ཆོས་ལྟ་བ་དང་ཀུན་སྤྱོད་ཚད་གཞི་སོགས་ཀྱི་ཆ་ནས་མཚུངས་ཆོས་ཅུང་མང་དུ་ལྡན་ནོ།།

གཉིས་པ། 《གསུང་སྒྲོས》ཀྱིས《མདོ》ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཡོད་མེད་སྐོར།

《མདོ》དང《གསུང་སྒྲོས》གཉིས་ཀྱི་བྱེ་བྲག་གི་མི་ཆོས་ལྟ་བའི་ཐད་ལ་མཚུངས་ཆོས་མང་དུ་ལྡན་པ་གོང་དུ་བརྗོད་ཟིན་པ་བཞིན་ཡིན་ལ། གོང་སྨྲས་ཀྱི་མཚུངས་ཆོས་དེ་དག་ལྡན་པའི་རྒྱུ་མཚན་ལ་བརྟེན་ནས་ཞིབ་འཇུག་པ་ཁ་ཤས་ཀྱིས་བསྟན་བཅོས་ཕྱི་མ་དེས་སྔ་མ་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཟབ་མོ་ཐེབས་ཡོད་པ་དང་། ཐ་ན་བོད་ཀྱི་གནའ་བོའི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་ནི་རྒྱ་ནག་གི་རུའུ་ལུགས་ལྟ་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་གྲུབ་པ་ཡིན་པར་བརྗོད་དེ། “རུའུ་ལུགས་ཀྱི道、德、仁、义、礼、智、信、忠、孝ལ་སོགས་པའི་ཐ་སྙད་དང་བསམ་བློ་རྣམས་བོད་མིའི་བསམ་སྤྱོད་ཁྲོད་འདྲེས་ཤིང་འཐིམ་ཡོད།” ཅེས་དང“བོད་ཀྱི་མི་ཆོས་རིག་གནས་ཀྱིས་དབུས་རྒྱུད་རུའུ་ལུགས་རིག་གནས་བསྡུ་ལེན་བྱས་ཡོད་ཅིང་། དུས་མཚུངས་སུ་བོད་མི་རིགས་རང་གི་ཁྱད་ཆོས་མངོན་གསལ་དུ་གནས་ཡོད་པ” ལ་སོགས་ཀྱི་ལྟ་བ་བཏོན་འདུག དེས་ན་བསྟན་བཅོས་དེ་གཉིས་ཀྱིས་དོན་དངོས་སྟེང་ཕན་ཚུན་ལ་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཡོད་མེད་དེ། ཁོ་རང་ཚོའི་འདོད་པ་བཞིན《མདོ》ཞེས་པའི་མི་ཆོས་ཡིག་ཆ་འདི་ནི《གསུང་སྒྲོས》ཀྱིས་མཚོན་པའི་རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་ལྟ་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་ད་གཟོད་བྱུང་བ་ཞིག་ཡིན་ནམ་ཞེ་ན། དྲི་བ་འདིར་ལན་འདེབས་པ་ལ་ཐོག་མར《མདོ》ལས་མངོན་པའི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་དེ་དག་བྱུང་ཞིང་གྲུབ་པའི་ལོ་རྒྱུས་རིག་གནས་ཀྱི་རྒྱབ་ལྗོངས་དང་བརྒྱུད་རིམ་སོགས་ལ་མནོ་བསམ་གཏོང་དགོས་པ་དང་། ལྷག་པར་དུ་མདོ་རང་ངོས་སུ་བྱུང་བའི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་ཁྱད་པར་ཅན་དང་ཚིག་གི་བརྗོད་སྟངས་སོགས་ནས་འཇུག་དགོས། དེ་ཡང་བྱེ་བྲག་ཏུ་བརྗོད་ན་གཙོ་བོ་གཤམ་གྱི་ཕྱོགས་ཁ་ཤས་ནས་བལྟ་དགོས་ཏེ། བོད་ལ་དེ་ལྟ་བུའི་མི་ཆོས་ཐ་སྙད་དང་ལྟ་བ་ཞིག་སྔོན་ཆད་མེད་ཀྱང་ཕྱིས་སུ་ཕ་རོལ་བའི་ཤན་ཤུགས་འོག་གསར་དུ་གྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན་མིན་ལ་བརྟག་པ། ཕྱི་ཡི་བསྟན་བཅོས་ག་གེ་མོ་རང་སྐད་དུ་བསྒྱུར་བའམ་ཡང་ན་དེ་ལས་མི་ཆོས་བསམ་བློ་གང་ཞིག་བླངས་པ་ལས་ད་གཟོད་བོད་ལའང་དེ་ལྟ་བུའི་མི་ཆོས་ལྟ་བའམ་བརྗོད་སྟངས་གསར་དུ་གྲུབ་པ་ཡིན་མིན་ལ་བརྟག་པ། གསལ་བྱེད་ཀྱི་དཔེ་རུ་བཀོད་པའི་ལེགས་བཤད་དང་གཏམ་དཔེ་སོགས་གང་ལས་དྲངས་པ་དང་། ཡང་ན་དཔེ་གཞིར་བཀོད་པའི་བྱ་དངོས་སོགས་ལ་མི་རིགས་རང་མཚན་པའི་ལོ་རྒྱུས་རྒྱབ་ལྗོངས་དང་རིག་གནས་ཁྱད་ཆོས་སོགས་ལྡན་མིན་ལ་བརྟག་པ་སོགས་སྒོ་དུ་མ་ནས་འཇུག་དགོས།

ང་ཚོས་ཤེས་གསལ་བཞིན་སྤྱི་ལོ་དུས་རབས་བདུན་པ་དང་བརྒྱད་པར་རྒྱ་ནག་གི་ཀོང་ཇོ་རྣམ་གཉིས་སྔ་ཕྱིར་བོད་དུ་ཕེབས་ནས་སྐར་རྩིས་དང་གསོ་བྱེད་སོགས་ཀྱིས་མཚོན་པའི་རྒྱ་ནག་གི་གཙུག་ལག་མང་པོ་བསྣམས་འོངས་པ་དང་། ལྷག་པར་དུ་ཏུན་ཧོང་ ལས་ཐོན་པའི་བོད་ཡིག་ཤོག་དྲིལ་ཁྲོད་དུ《ཧྲང་ཧྲུའུ》དང《ཀྲན་གོ་ཚེའུ》《ཀོང་ཙེ་ལ་ཁྱེའུ་སྤྲུལ་པས་ལན་བཏབ་པ》སོགས་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་མཚོན་པའི་བསྟན་བཅོས་བོད་འགྱུར་ཐོར་བུ་ཁ་ཤས་མཐོང་དུ་ཡོད་པ་སོགས་ལས་ཤེས་གསལ་ལྟར་ན། བོད་བཙན་པོའི་སྐུ་རིང་ལ་རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་མཚོན་པའི་བསྟན་བཅོས་ཁ་ཤས་བོད་དུ་འགྱུར་ཡོད་ཅིང། གཞན་རྒྱ་བོད་བར་དུ་ཕོ་ཉའི་བགྲོད་པ་མང་དུ་བྱུང་ལ་བོད་བཙན་པོས“མི་ཆེན་རྣམས་ཀྱི་བུ་མངགས་ནས་ཐང་གི་སློབ་གྲྭར‘ཧྲི་ཅིན’དང‘ཧྲང་ཧྲུའུ’སྦྱངས། མཁས་པ་སྤྱན་དྲངས་ཏེ་ཡིག་མཁན་མཛད” པ་ལ་སོགས་ཀྱི་རྒྱུ་རྐྱེན་ལས་དུས་སྐབས་དེ་དག་རིང་གི་བོད་པའི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་ལ་རུའུ་ལུགས་ལྟ་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཡང་ཐེབས་ཡོད་སྲིད།  དེ་ལ་ཏུན་ཧོང་ལས་ཐོན་པའི་མི་ཆོས་བསྟན་བཅོས་ཁྲོད་དུ་རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་ལྟ་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་པ་མངོན་གསལ་ཡིན་པའི་དཔེ་ནི་ད་ལྟ་ཉི་ཧོང་རྒྱལ་ཁབ་ཐའེ་ཏུང་ཁུལ་གྱི་ལི་ཧྲུའུ་ཏའོ་དངོས་མང་བཤམས་སྟོན་ཁང（《台东区立书道博物馆藏中村不折旧藏禹域墨书集成》）དུ་ཉར་བའི་བོད་ཡིག་ཤོག་དྲིལ《གནའ་ཐེའི་ཀོང་གིས་ཕྱྀ་རབས་ལ་བསྟན་ཅིང་བཞག་པའི་དཔེ》 ཞེས་པ་ལྟ་བུ་ཡིན། ཡིག་ཆ་འདིའི་ནང་དུ་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས《太公家教》ཞེས་པ་ལས་དྲངས་པའི་རྒྱ་ནག་གི་ལེགས་བཤད་དམ་དཔེ་ཆོས་མང་དུ་སྣང་ལ། དེ་ཡང་ཁ་ཤས་ནི་ཐད་ཀར་བོད་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཡོད་པ་དང་། ཡང་ཁ་ཤས་ནི་བསྒྱུར་བྱའི་མ་ཡིག་གང་གི་ཚིག་རིས་ཇི་བཞིན་ལོ་ཙཱ་བྱས་པ་མ་ཡིན་པར་གཙོ་བོ་དོན་བསྒྱུར་དང་ཐ་ན་འགྲེལ་བཤད་རང་བཞིན་གྱི་ཐབས་ལ་བརྟེན་ནས་བོད་དུ་བླངས་ཡོད། འདིར་དཔེར་མཚོན་ཙམ་དུ་ཁ་ཤས་དྲངས་ན། “བདག་གྀ་སྙིང་ལ་མྱི་འདོད་པ་ནི།། མྱི་གཞན་ལ་ཡང་མ་སྟོན་ཅིག།”（已所不欲，勿施于人。） ཅེས་དང་། “མཚལ་དང་ཉེ་ན་ནི་དམར་རོ།།སྣག་ཙ་དང་ཉེ་ན་ནི་གནག་གོ།”（近朱者赤，近墨者黑。）ཞེས་དང་།“ཡེ་ནི་སྙིང་རྒྱང་མ་ཟབ་མོ་ནས། མ་བསམས་ན། དགྲ་ཉེ་བ་དམྱིག་སྔ་ནས་ལྡང་བ་ཡོད་དོ།།”（人无远虑，必有近忧。）“མྱི་ནི་ནོར་གི་ཕྱིར་ཕུང་། བྱ་ནི་གཟས་ཀྱི་ཕྱིར་འཆི།།”（人为财死，鸟为食亡。）ཞེས་དང་།“ལེགས་པ་དང་བཟང་པོ་ནི་མྱི་སླེབས་ཀྱིས་དོགས་པ་ཙམ་དུ་ཚོད་དུ། བསྙག་པའྀ་རིགས་སོ།།ངན་པ་དང་མ་ལེགས་པ་ནི། མྱི་མ་མུར་གི་ནང་དུ་ལག་པ་སོང་བ་ཙམ་གི་ཚོད་དུ་བསྨྱར་ཏེ་འབྱུང་བའི་རིགས་སོ།།”（见善如不及，见不善而探汤。）ཞེས་སོགས་ནི་གོང་གི་ཤོག་དྲིལ་ལས་བྱུང་ཞིང་རྒྱ་ནག་གི《太公家教》དང་ཁ་གཏད་དུ་རྙེད་པའི་ལེགས་བཤད་ཀྱི་སྐོར་ཡིན། ལེགས་བཤད་དེ་དག་རང་སྐད་ཀྱིས་བརྗོད་དུས་ཀྱང“ཀོང་ཙེ（孔子）ན་རེ”ཞེས་དང་། “ཡི་གེ་ལོན་འགུའ་འི（论语）ནང་ནས། གཏམ་དུ་ཟེར་ནའ།།”ཞེས་དང་། “སྲི་ཞུ་ཆེར་བྱ་བའྀ་ཡི་གེ།།ཧོ་ཀེང（孝经）ཞེས་བྱ་བའྀ་ནང་ནས།།གཏམ་འདུ་ཟེར་ནའ།།”ཞེས་དང་།“ཡི་གེ་ཅེ་འུ་ཡག（周易）གཅེས་པའི་ནང་ནས། གཏམ་དུ་ཟེར་ན།”ཞེས་དང་། “ཡི་གེ་ལེ་ཀེ（礼记）ཞེས་བྱ་བའི་ནང་ནས། གཏམ་དུ་ཟེར་ན།”ཞེས་སོགས་མང་དུ་འབྱུང་བས་མི་ཆོས་ལེགས་བཤད་དེ་དག་ནི་རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་གྲགས་ཅན་དེ་རྣམས་ལས་ཐད་ཀར་བླངས་པར་བརྗོད་ཡོད། མདོར་ན་གོང་སྨྲས་ཀྱི་མི་ཆོས་བསྟན་བཅོས་འདི་ལྟ་བུ་རྣམས་ནི་ད་གཟོད་རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་མི་ཆོས་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་མངོན་པར་གསལ་ཞིང་། བསྟན་བཅོས་ཧྲིལ་པོ་ནི་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་བརྩམས་ཆོས་ཇི་བཞིན་བོད་སྐད་དུ་ཡིག་སྒྱུར་བྱས་པ་མ་ཡིན་ཡང་། རུའུ་ལུགས་ཀྱི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་ཇི་བཞིན་བླངས་ནས་དེའི་ཤུགས་རྐྱེན་མངོན་གསལ་དུ་ཐེབས་པའི་བོད་ཀྱི་མི་ཆོས་སྐོར་གྱི་བརྩམས་ཆོས་ཡིན་པ་སྨྲས་མེད་ཡིན།

དེ་ནས་ང་ཚོས《ཕུ་ནུའི་མདོ》ཡི་རྩོམ་སྟངས་དང་ཚིག་གི་བརྗོད་པ། མི་ཆོས་ལྟ་བ་རྣམས་ལ་ཞིབ་ཏུ་གཞིགས་དུས། ཐོག་མར་མི་ཆོས་ལེགས་བཤད་དམ་ཡང་ན་གཏམ་དཔེ་གང་ཞིག་དྲངས་དུས་སུ“གཏམ་རྙིང་བ་དག་ལས”ཞེས་ལན་མང་དུ་བྱུང་ལ་གང་ཞིག་དྲངས་པའི་གཏམ་དཔེ་དག་ཀྱང་བོད་རང་གི་འཚོ་བའི་ཡུལ་སྲོལ་དང་རིག་གནས་སེམས་ཁམས་མཚོན་པ་ཁོ་ནར་འབྱུང་བ་ལས། གོང་སྨྲས་ལྟར་གྱི་རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་སོགས་ལས་དྲངས་པ་གཅིག་ཀྱང་མི་མཐོང། གཞན་ཚིག་སྦྱོར་དང་བསམ་བློ་གང་གི་ཆ་ནས་ཀྱང་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་ལྟ་བ་ནི་འདིའོ་ཞེས་མཛུབ་མོ་བཙུགས་ནས་སྟོན་རྒྱུ་གང་ཡང་མེད་ལ། རྒྱ་བོད་མི་རིགས་གཉིས་ལ་ཐུན་མོང་དུ་མངའ་བའི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་ནི་ཅུང་མང་དུ་སྣང་མོད། མི་ཆོས་ལྟ་བའི་ཆ་ནས་ཕན་ཚུན་ལ་མཚུངས་ཆོས་ལྡན་པ་ཁོ་ན་ཙམ་རྒྱུ་མཚན་དུ་བཀོད་ནས་གཅིག་གིས་གཅིག་ལ་ཤན་ཤུགས་ཐེབས་པར་བརྗོད་ན་ལྟ་བ་ཚུགས་ཐུབ་ཅན་ཞིག་ཏུ་འགྲུབ་ཁག་ཅིང་ཡིད་རྟོན་རུང་བ་ཞིག་ཀྱང་མ་ཡིན།

རུའུ་ལུགས་མི་ཆོས་ལྟ་བ《མདོ》རུ་དྲངས་ཡོད་པར་འདོད་མཁན་དེ་དག་གིས་གཙོ་བོ་རྒྱ་བོད་མི་རིགས་གཉིས་ཀྱི་མི་ཆོས་ལྟ་བའི་མཚུངས་ཆོས་རྣམས་ཅི་ནུས་སྒོས་བཙལ་ཏེ། རུའུ་ལུགས་ཀྱི་ཀུན་སྤྱོད་ལྟ་བ་མཚོན་པའི“道、德、仁、义、礼、智、信、忠、孝”ལ་སོགས་པའི་ཆེད་ལས་བརྡ་ཆད་དང་མི་ཆོས་བསམ་བློ་རྣམས《ཕུ་ནུའི་མདོ》རུ་དྲངས་ཡོད་པར་འདོད་དེ། ཐུན་མོང་གི་མི་ཆོས་ཀུན་སྤྱོད་ལྟ་བ་ལྡན་པ་ཡོད་ཚད་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་ཤན་ཤུགས་ལྟར་དུ་བོད་ལའང་བྱུང་བ་ཡིན་པར་སྨྲ། དེས་ན་འདིར་ཐོག་མར་ངེས་རྒྱུ་ཞིག་ལ། གོང་གི་ཞིབ་འཇུག་བསྡོམས་ཚིག་དག་ནི་མདོ་འདིའི་རྒྱ་འགྱུར་མ་གཞིར་བཟུང་སྟེ་བཀོད་པ་ཡིན་པས། རུའུ་ལུགས་ལྟ་བ་མཚོན་པའི་ཆེད་སྤྱོད་ཀྱི་བརྡ་ཆད་རྒྱ་ཡིག་གི་ཡིག་འབྲུ་དེ་རྣམས་ནི་བསྒྱུར་བྱའི་མ་ཡིག་གི་བོད་ཡིག་གང་དག་གི་ཁ་གཏད་དུ་བེད་སྤྱོད་བྱས་པ་སྟེ། ཕན་ཚུན་ཁ་གཏད་དུ་བསྒྱུར་བའི་རྒྱ་བོད་ཡིག་རིགས་གཉིས་ཀྱི་མི་ཆོས་མཚོན་དོན་སོགས་ནི་ཡོངས་སུ་གཅིག་མཚུངས་ཡིན་མིན་དང་། ལོ་ཙཱ་བས་བོད་ཡིག་གི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་གང་ཞིག་འགྱུར་ཡིག་ཏུ་མཚོན་ཆེད་བསམ་བཞིན་དང་བསམ་བཞིན་མ་ཡིན་པའི་སྒོ་ནས་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་བརྡ་ཆད་དེ་དག་བེད་སྤྱོད་བྱས་པ་ལས་བྱུང་བའི་གོ་འཛོལ་ཡིན་མིན་སོགས་ཕྱོགས་ཡོངས་ལ་གཞིགས་དགོས་པ་མ་གཏོགས། རྒྱ་འགྱུར་མའི་ཁྲོད་དུ་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་ཆེད་སྤྱོད་ཡིག་འབྲུ་དེ་དག་ལྡན་པ་ཙམ་གྱིས་དེ་རྣམས་ནི་རུའུ་ལུགས་ལྟ་བ་བོད་དུ་བླངས་པ་ཡིན་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་དུ་འགྲོ་དཀའོ།།

ང་ཚོས་འདིར་ཐོག་མར་གོང་གི་རུའུ་ལུགས་ལྟ་བའི་སྲོག་ཤིང་དུ་གྱུར་པའི་ཡིག་འབྲུ་དེ་དག་བོད་ཡིག་གི་མ་ཡིག་གང་དག་གི་ཚབ་ཏུ་བེད་སྤྱོད་བྱས་པ་ལ་རེ་རེ་བཞིན་བསྡུར་ཚེ། དེ་དག་ལས“道”ཞེས་པ་ནི་བོད་ཡིག་གི“ཆོས”ཞེས་པའི་ཁ་གཏད་དུ་སྤྱད་པ་དང“仁”ཞེས་པ་ནི་བོད་ཡིག་གི“བྱམས་པ”ཞེས་པའི་དོད་དུ་སྤྱད་ཡོད། “义”ཞེས་པ་ནི་མདོ་འདིའི་གླེང་གཞི་ལས“དོན་ཆེན་པོ་ཡུན་དུ་ཡོད་པར་འགྱུར་རོ”ཞེས་པ“大义永存”ཞེས་བསྒྱུར་བ་དང་ཡང་དྲི་བ་ཉེར་དྲུག་པའི“ཆུ་གང་དང་གཟུངས་ཡོད་པར་བྱས”ཞེས་པ“情义”ཞེས་བསྒྱུར་བ་ལས་བྱུང་།“礼”ཞེས་པ་ནི“ཆི་ལ་ཡང་། གུས་ཤིང་རིམ་པ་ཡོད་པར་བྱས”ཞེས་པ“对任何事均虔敬而又礼度”ཞེས་བསྒྱུར་བ་ལས་བྱུང་ཞིང་། “孝”ཞེས་པ་ནི“སྲི་ཞུ”ཡི་དོད་དུ་སྤྱད་ཡོད། “忠”ནི“བྱ་བ་ལ་གཞུང་གཉིསྟེ”ཞེས“གཞུང”གི་དོད་དུ་བེད་སྤྱད་པ་དང“སྙིང་ཉེ་བ”ཞེས་པའི་དོད་དུའང་བེད་སྤྱོད་བྱས་འདུག གཞན“智”ཞེས་པ་ནི“བསླབ་པ”དང“མཛངས་པ”གཉིས་ཀྱི་དོད་དུ་བསྒྱུར་བ་དང་། “信”ཞེས་པ་ནི“ཡིད་ཆེས”ཞེས་པའི་དོད་དུ་བེད་སྤྱོད་བྱས་འདུག དེས་ན་གོང་གི་བོད་པའི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་མཚོན་པའི་མིང་བརྡ་སྟེ། “མི་ཆོས”“བྱམས་པ”“སྲི་ཞུ”“གཞུང”“སྙིང་ཉེ་བ”“བསླབ་པ”དང“མཛངས་པ”“ཡིད་ཆེས”ལ་སོགས་པ་ནི་གཞན་སྐད་ནས་ཡིག་བསྒྱུར་བྱས་ནས་གྲུབ་པ་མ་ཡིན་པར་བོད་འདིར་གནའ་སྔ་མོ་ནས་བྱུང་བའི་མི་རིགས་རང་གི་ཐ་སྙད་ཀྱི་སྐོར་ཡིན་ལ། སོ་སོར་སྲོལ་རྒྱུན་དུ་གྲུབ་པའི་རིག་གནས་མཚོན་དོན་དང་མི་ཆོས་བསམ་བློ་ཡང་ངེས་ཅན་རེ་མཆིས་པ་སྨྲས་མ་དགོས། མདོ་འདིར་སྤྱད་ནས་གནས་སྐབས་ཀྱི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་མི་འདྲ་བ་རེ་མཚོན་པ་མ་གཏོགས་འདི་དག་ནི་མཐའ་གཅིག་ཏུ་རུའུ་ལུགས་ལྟ་བ་མཚོན་པའི་གོང་གི་རྒྱའི་ཡིག་འབྲུ་དེ་དག་ལས་ཁ་གཏད་དུ་བསྒྱུར་བའི་ངེས་པ་གང་ཡང་མེད། ཡང་ཕྱོགས་གཞན་ཞིག་ནས་བསམ་ཚེ། གོང་དུ་བརྗོད་པའི“སྙིང་ཉེ་བ”དང“སྲི་ཞུ”ལ་སོགས་པ་ནི་གནའ་སྔ་མོ་ནས་བོད་འདིར་བྱུང་བའི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་ཡིན་པ་ལས་གཞན་གང་གི་ཤུགས་རྐྱེན་ལས་ད་གཟོད་གྲུབ་པ་ཞིག་མ་ཡིན་ཏེ། གཤམ་དུ་རེ་རེ་བཞིན་གསལ་བཤད་མདོར་ཙམ་བྱས་ན།

དང་པོ་བོད་མི་རིགས་ལ་གནའ་དུས་ནས་གྲུབ་པའི་རང་གི་རྗེ་བོ་ལ་བློ་དཀར་ཞིང་དམ་ཚིག་ལ་གནས་དགོས་པའི་ལྟ་བ་འདི་ནི་རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་ལས་བྱུང་ཞིང་གྲུབ་པར་བརྗོད་དེ།“རུའུ་ལུགས་ཀྱི་རྒྱལ་པོར་བློ་དཀར་དགོས་པའི་བསམ་བློ་དེ་བོད་མི་ཚོས་ཡོངས་སུ་དང་ལེན་བྱས་པ་རེད” ཅེས་བསྡོམས་ཚིག་བཀོད་ཡོད། དེ་ལྟར་ན་རང་གི་རྗེ་བོར་བློ་སྙིང་ཉེ་དགོས་པའི་བསམ་བློ་འདི་ནི་སྔོན་ཆད་བོད་འདིར་མེད་དགོས་ལ་རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་ལྟ་བ་བོད་དུ་ཐོན་རྗེས་ད་གཟོད་གྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན་དགོས་ཤིང་། རང་གི་རྗེ་བོར་བློ་ཉེ་ཆེད་དབུ་སྙུང་བོར་བའི་སྲོལ་འདིའང་དེའི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་བརྟེན་ནས་བྱུང་བ་ཡིན་དགོས། འོན་ཀྱང་ང་ཚོས་བོད་རང་གི་ལོ་རྒྱུས་དངོས་ལ་གཞིགས་དུས་རང་གི་རྗེ་བོ་ལ་ཤ་ཚ་ཞིང་སྙིང་ཉེ་ལ། བློ་སེམས་དཀར་དགོས་པའི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་འདི་ནི་གནའ་སྔ་མོ་ནས་བྱུང་ཡོད་ཅིང་། དེའི་ཆེད་དུ་རྗེ་བློན་ཕན་ཚུན་བར་ལ་མནའ་བྲོ་བོར་བའི་ཡུལ་སྲོལ་འདི་ཡང་གནའ་སྔ་མོ་ནས་གྲུབ་ཡོད། དཔེར་ན་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་ལས་གྲི་གུམ་བཙན་པོའི་བྱུང་རབས་བརྗོད་དུས“དེ་བཞིན་བགྱི་བར། མནའ་བཆད་མཐོའ་བཆད། དམ་བགྱྀས་ཚིག་བགྱྀས་ནས།། ཆོ་མྱྀ་བྱ་འྀ་བུ་མོ་ཁྲིད་དེ་སོང་ངོ།།” ཞེས་དང་། བཙན་པོ་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་སྐུ་རིང་ལ་བློན་མྱང་ཙེང་སྐུ་དང་དབའས་དབྱྀ་ཚབ་སོགས་ཀྱིས་ཟིང་པོ་རྗེ་རྒྱབ་ཏུ་དོར་ནས་གནམ་རི་སྲོང་བཙན་ལ་སྐྱབས་སུ་རེ་དུས“མྱང་དབའས་གཉྀས་ཟིང་བོ་རྗེ་ལས་འཁུས་ཏེ།། བཙན་པོ་སྤུ་རྒྱལ་ལ་གློ་བ་ཉེ་བར་བྱས་ནས། མནའ་མཐོའ་ཡང་ཆེར་བཆད་དོ།།”ཞེས་དང་། “བྲོསྩལ་པ་འྀ་ཚིག་ནྀ།།དེང་ཕན་ཆད། ཟིང་པོ་རྗེ་རྒྱབ་ཏུ་མྱྀ་དོར་རེ། སྤུ་རྒྱལ་པང་དུ་མྱྀ་ལེན་རེ། བཙན་པོ་སྤུ་རྒྱལ་ལ་གློ་བ་འདྲྀང་རེ། མཐའ་གྲང་རེ། མན་ངག་ཐུབ་པར་མྱི་འཚལ་རེ། སོམ་ཉི་བགྱྀད་རེ།། བརྟུལ་ཕོད་པར་མྱྀ་འཚལ་རེ།། སྲོག་སྤངས་འཚལ་རེ། གཞན་སུས་བསླུས་ཀྱང་ཉན་རེ་བར་བྲོ་སྩལ་ཏོ།།” ཞེས་པ་བཞིན་སྤུ་རྒྱལ་བཙན་པོ་ནི་གནམ་གྱི་སྲས་ཡིན་པ་ལ་བློན་གསར་རྙིང་ཐམས་ཅད་ཀྱིས་རང་སྲོག་ལ་བབས་ཀྱང་རང་གི་རྗེ་བོ་ལ་བློ་དཀར་དགོས་པ་འདི་ནི་དུས་སྐབས་དེའི་མི་ཆོས་དང་མཐུན་པའི་ཀུན་སྤྱོད་འོས་འགན་བཟློག་མེད་ཅིག་དང། རྗེ་བློན་ཕན་ཚུན་བར་ལ་སྙིང་ཉེ་ཞིང་བློ་དཀར་ཆེད་དབུ་སྙུང་བོར་བ་འདི་ནི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་དེའི་རྨང་གཞིའི་སྟེང་གྲུབ་པའི་བོད་རང་གི་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པའི་ཆབ་སྲིད་སྐྱོང་ཐབས་ཀྱི་ལུགས་སྲོལ་ཞིག་ཡིན། གཞན་ཡང་གལ་ཏེ་རང་གི་རྒྱལ་པོ་ལ་བློ་དཀར་དགོས་པ་འདི་ནི་བོད་ཀྱིས་རུའུ་ལུགས་ལྟ་བ་དང་ལེན་བྱས་པ་ལས་ད་གཟོད་གྲུབ་པ་ཞིག་ཡིན་ན། དེའི་ཡར་སྔོན་དུ་བོད་འདིར་རང་གི་རྗེ་བོ་ལ་བློ་དཀར་མི་དགོས་ཤིང་ངོ་ལོག་ཀྱང་རུང་བའི་མི་ཆོས་ཤིག་གནས་པའང་ཞོར་དུ་ཁས་ལེན་དགོས་པས་ན་ཧ་ཅང་ཐལ་ཆེ་བ་མ་ཡིན་ནམ།

གཉིས་པ་རང་གི་ཕ་མར་སྲི་ཞུ་སྒྲུབ་དགོས་པའི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་འདིའང་རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་ཀྱི“孝”ཞེས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཡིན་པར་སྨྲ། ཕ་མར་སྲི་ཞུ་བྱ་བ་དེ་གལ་ཏེ་རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་ལྟ་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་ད་གཟོད་བོད་ལ་གྲུབ་པའི་མི་ཆོས་ཤིག་ཡིན་ན། དེ་ཡར་སྔོན་གྱི་བོད་མི་རིགས་ལ་རང་གི་ཕ་མར་སྲི་ཞུ་སྒྲུབ་པའི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་དང་སྤྱོད་ལམ་སོགས་མེད་དགོས་ལ། རང་གི་ཕ་མར་བརྩི་བཀུར་བྱ་བ་དང་ཐ་ན་ཕ་མ་གཉིས་དྲིན་ཆེན་ཡིན་སྙམ་པའི་འདུ་ཤེས་ཀྱང་སྐྱེས་མེད་པ་ཁས་ལེན་དགོས་ཏེ། ཕ་མའི་བཀའ་དྲིན་ཤེས་ནས་དྲིན་ལན་འཇལ་བ་དང་བརྩི་བཀུར་བྱ་བ་ནི་ཕ་མར་སྲི་ཞུ་སྒྲུབ་པའི་སྔོན་འགྲོ་ཡིན་པའི་ཕྱིར། གལ་ཏེ་ཕ་མ་ཟུང་གི་བཀའ་དྲིན་ངོས་ཟིན་ཚེ་དེར་དྲིན་ལན་འཇལ་ནས་སྲི་ཞུ་བྱ་བའང་སྨྲས་མེད་ཡིན་ཏེ། ཕ་མའི་བཀའ་དྲིན་བསམ་བཞིན་སྲི་ཞུ་བྱ་དགོས་ཚུལ་ཏུན་ཧོང་ལས་ཐོན་པའི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས《འཕྲུལ་གྀ་བྱྀག་ཤུས་མྱྀ་ཕྱི་མ་ལ་བསྟན་པའི་མདོ》ལས“ཕ་མྱེད་ན་ནྀ་མྱྀ་སྐྱེ་འོ།། མ་མྱེད་ན་ནྀ་མྱྀ་སོས་སོ།། མ་འྀས་བུ་གསོས་ཤྀན་ཏུ་དཀའ།། ཐོག་མ་ཆགས་ན་ཉམ་མྱྀ་བདེ།། མ་བྱུང་བར་དུ་ཉོན་རེ་མོངས།། ཟླ་བ་ཚང་ནས་བྱེ་བྲག་བྱེ།། ལུག་བསད་ཤ་གཞྀ་འལ་ཀ་འདྲ།། གཡས་གཡོན་ཀུན་ཀྱང་ཁྲག་ཀྀས་གང་།། ན་ཚ་མྱྀ་བཟད་ཤྀ་ལ་འཐུགས་།། གཤེར་གྲང་མལ་ན་མ་བདག་ཉལ་།། སྐམ་དྲོ་མལ་ན་བུ་སྡུག་སྙན།། མ་སྙྀང་རྟག་ཏུ་བུ་ལ་ཆགས།། སྐ་ཅྀག་མྱྀ་བརྗེད་ཉོན་རེ་མོངས།། སྐྱེས་ན་ཆུང་མ་ཉྀ་ངག་ཉན་ཅྀང་གཤེ་ན་འདྀ་ལྟར་མྱྀ་དགར་མྱེད།། དེ་ལྟ་བུ་ནི་སྡུག་ཡུལ་དུ་ཕྱྀན་ཅྀང་ནམ་དུ་ཡང་ཐར་མྱྀ་མྱོང་།། དེ་ལ་སོམས་ཏེ་སྲྀ་ཞྀད་བྱོས།།” ཞེས་པ་བཞིན་ཕ་མས་བུ་ཕྲུག་སྐྱེས་ནས་ཆེན་པོར་གཉོར་བ་ལ་བཟོད་པར་དཀའ་བའི་སྡུག་བསྔལ་སྣ་ཚོགས་མྱངས་ཡོད་པས། ཕ་མའི་བཀའ་དྲིན་འཇལ་བར་སྲི་ཞུ་གང་ལེགས་བྱ་དགོས་པ་འདི་ནི་གནའ་སྔ་མོའི་དུས་ནས་བོད་ཀྱི་མི་ཆོས་རྣམ་གྲངས་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པ་བསྙོན་དུ་མེད།

རང་གི་ཕ་མར་བཀུར་བསྟི་བྱ་བ་དེའང་མི་རིགས་གཞན་གྱི་མི་ཆོས་ལས་ད་གཟོད་རྟོགས་པ་ཡིན་ཟེར་ན་ཧ་ཅང་ཐལ་ཆེ་སྟེ། སྤྱིར་ན་མི་རིགས་གང་ཡིན་ཡང་དྲིན་ཆེན་གྱི་ཕ་མར་སྲི་ཞུ་བྱ་བ་ནི་གནའ་སྔ་མོ་ནས་བྱུང་བའི་ཐུན་མོང་གི་མི་ཆོས་ཤིག་ཡིན་པ་བཞིན་བོད་ལའང་གནའ་དུས་ནས་བྱུང་ཡོད་དེ། དཔེར་ན་ཏུན་ཧོང་ནས་ཐོན་པའི་གྲི་གུམ་བཙན་པོའི་ལོ་རྒྱུས་ལྟར་ན། བུ་ངར་ལས་སྐྱེས་ཀྱིས་ལོ་ངམ་འཁོར་དང་བཅས་པ་མེད་པར་བཟོས་ཏེ་ཕ་གྲི་གུམ་བཙན་པོའི་དགྲ་ཤ་བླངས་རྗེས་བཞེངས་པའི་མགུར་སྟེ། “འ་བ་ཉི་ཉེ་བས་ཉིད། བྱ་རོ་རོ་ན་མདུང་གྀ་རྩེ་རང་ནིག ཡོས་རོ་རོ་ན་ལྟམ་གྱི་གོང་ར་ནིག བརླའ་བརྡུངས། སྤུར་བཏབ། འོབ་དེ་མྱེད་སྤུ་དེ་མྱེད།”ཅེས་པའི་ཚིག་རྐང་དང་པོའི་འགྲེལ་ལ“ཨ་ཕ་ནི་ཉེ་བོ་ཁོ་ན་ཉིད”ཅེས་གཉེན་ཉེ་ཚན་ནང་དུ་རང་གི་ཕ་ལ་སྙིང་ཉེ་བ་དང་ཤ་ཚ་བ་གཞན་མ་མཆིས་ན། ཨ་ཕ་ནི་ཉེ་བོ་ལས་ཀྱང་ཉེ་བའི་དོན་ཡིན་ལ། མགུར་གླུ་འདི་ཙམ་ལས་ཀྱང་རང་གི་ཕ་མ་གཉིས་ནི་ཉེ་བོ་ཐམས་ཅད་ལས་ཀྱང་ཉེ་བོ་གཙོ་བོའམ་དྲིན་ཆེན་ཡིན་པ་བསྟན་ཡོད། ཕ་མ་དྲིན་ཆེན་ཡིན་པ་ཤེས་ཚེ་དེ་ལ་སྲི་ཞུ་སྒྲུབ་པའང་བསམ་ན་ཤེས་ནུས་པ་ཞིག་སྟེ། དྲིན་ཅན་ལ་དྲིན་ལན་འཇལ་བ་ནི་མི་ཆོས་གཙང་མ་བཅུ་དྲུག་གི་ནང་ཚན་ཞིག་ཏུ་གཏན་དུ་ཁེལ་ཡོད་པས་ཀྱང་མཚོན། གཞན་ཡང《སུམ་པ་མ་ཤགས་ཆེད་པོ》ལས་ཀྱང“ཕ་མ་གཉིས་ནི་བཙལ་ཀྱིས་མི་རྙེད་ལ།།མྱེ་དང་ཆུ་ནི་མྱེད་དུ་མྱི་རུང་།།”ཞེས་བོད་ཀྱི་གནའ་བོའི་གཏམ་དཔེ་རུའང་ཕ་མ་གཅེས་པར་བཟུང་སྟེ་སྲི་ཞུ་བྱ་དགོས་པར་བརྗོད་ཡོད་པ་ལྟ་བུ་ཡིན་ནོ།།

གསུམ་པ་མི་གཞན་ལ་བྱམས་སེམས་བཅང་ནས་བརྩེ་སེམས་ལྡན་དགོས་པར་བརྗོད་པའི་བསམ་བློ་འདིའང་རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་ཀྱི“仁”ཞེས་པའི་ཤུགས་རྐྱེན་འོག་གྲུབ་པར་བརྗོད་དེ། “མདོ་འདི་ལས‘仁’ཞེས་པ་མངོན་གསལ་དུ་བསྟན་ཡོད་དེ། དཔེར་ན་དེའི་སྔོན་འགྲོ་ལས‘བྱམས་པ’ཞེས་ཕུ་བོས་ནུ་བོར་བྱམས་སེམས་བཅང་བ་ནི་དོན་དངོས་ཡིན” ཞེས་བརྗོད། མདོ་འདི་ལས་བྱུང་བའི་མི་གཞན་ལ་བྱམས་སེམས་ལྡན་དགོས་པའི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་འདི་ནི་དོན་དངོས་སྟེང་རུའུ་ལུགས་ཀྱི“仁”ཞེས་པ་ལས་བླངས་པ་ཡིན་མིན་ནི་ང་ཚོས《མདོ》ལས་བསྟན་པའི“བྱམས་པ”ཞེས་པ་དང་རུའུ་ལུགས་ཀྱི“仁”ཞེས་པ་གཉིས་ཀྱི་གོ་དོན་འགྲེལ་ལུགས་སོགས་འདྲ་མིན་སྟེང་ནས་དབྱེ་བ་འབྱེད་དགོས་ལ། གཞན་དུ་ན་རུའུ་ལུགས་ལྟ་བ་བོད་དུ་མ་ཐོན་གོང་བོད་འདིར་བྱམས་སྙིང་རྗེའི་བསམ་བློ་མེད་དགོས་པའི་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱང་བསྙོན་མེད་དུ་ལྡན་དགོས། ཐོག་མར་རུའུ་ལུགས་ལྟར་གྱི“仁”ཞེས་པ་ནི་སྒྲ་ཡངས་འཇུག་གི་གོ་དོན་ལྟར་ན། མི་གཞན་ལ་སྙིང་ཁོང་ནས་བྱམས་བརྩེ་དང་ཕན་སེམས་ལྡན་དགོས་པ་སྟེ་ཐམས་ཅད་ཞི་འཇགས་དང་ཀུན་མཐུན་དུ་གནས་དགོས་པ་ལ་བྱ་ཞིང་། སྲིད་ལུགས་བྱམས་སེམས་ཀྱིས་སྐྱོང་བ་སྟེ་དཔྱ་ཁྲལ་ཇེ་ཉུང་དང་ཁྲིམས་ཆད་ཇེ་ཡང་དུ་གཏོང་བ་དང་། དེ་ལས་ཀྱང་སྲི་ཞུ་དང་བརྩི་འཇོག་ནི་བྱམས་སེམས་ཀྱི་རྩ་བ་ཡིན་པར་སྨྲ། 《མདོ》ལས་བསྟན་པའི“བྱམས་པ”ཞེས་པ་ནི་གཙོ་བོ་མི་གཞན་ལ་སེམས་སྟེང་ནས་ཤ་ཚ་བ་དང་སྙིང་ཉེ་བའི་བསམ་སྤྱོད་ཅིག་ལ་བྱ་བས་དེའི་གོ་དོན་ནི་ཕལ་ཆེར་གོང་གི་རུའུ་ལུགས་ཀྱི“仁”ཞེས་པ་དང་འདྲ་མོད། དེ་གཉིས་ཀྱི་ཁྱབ་རྒྱ་དང་བརྗོད་སྟངས་སོགས་ལ་ཁྱད་པར་ཅུང་ལྡན། དང་པོ་རུའུ་ལུགས་ཀྱི“仁”ཞེས་པ་ནི་གཙོ་བོ་ཆེ་བ་རྗེ་བོའམ་རྒྱལ་པོས་སྲིད་དབང་ལུགས་མཐུན་དང་བྱམས་བརྩེའི་ངང་སྐྱོང་བ་སྟེ། རང་གི་འབངས་མི་རྣམས་ལ་སེམས་སྟེང་ནས་བརྩེ་སེམས་ལྡན་དགོས་པར་གོ་ལ། གཞན་དུ་ན“孝弟也者，其为仁之本也与！”ཞེས་པ་བཞིན་ཕ་མར་སྲི་ཞུ་དང་ཕུ་བོར་བརྩི་འཇོག་བྱ་བ་ནི་བྱམས་པའི་རྨང་གཞི་ཡིན་པར་བསྟན་ཡོད། 《མདོ》ལས་བྱུང་བའི་བྱམས་པ་ཞེས་པ་ནི་གཙོ་བོ་སེམས་གཏིང་ནས་ཤ་ཚ་བ་སྟེ། ཕ་རོལ་བ་སུ་ཞིག་ལ་བཟུང་བའི་ཀུན་སློང་ཡང་དག་ཡིན་མིན་གྱིས་བྱམས་པ་ཡིན་མིན་ཐག་གཅོད་པ་ཡིན། དེ་ལ་མདོ་ལས“ནོར་ཟས་གཉིས་ནི།། ཡོན་པོར་འགྱུར་བའི་གཉའ་ནན་ཏེ།། བྱམས་པ་མ་ཡིན་གྱི།། དགྲ་དང་……བརྩི་དགོསོ།།”ཞེས་ཀུན་སློང་མི་ལེགས་པའི་སྒོ་ནས་ཕ་རོལ་བར་ནོར་ཟས་སྟེར་བ་ནི་བྱམས་པ་མ་ཡིན་གྱི། ཡང“ཉེས་གྱིས་དོགསྟེ། སྟོན་ཆིང་ནོར་སྦྱིན་དང་། ཡོས་དོགསསྟེ། གཤེ་ཞིང་ཟན་བྱིན་བ་ནི་……ཡང་དག་ཆེས་བྱའོ།།”ཞེས་པ་བཞིན་ཕ་རོལ་བ་སུ་ཞིག་ལོག་ལམ་དུ་འགྲོ་བར་སེམས་གཏིང་ནས་མ་བཟོད་པར་ཀུན་སློང་ཡང་དག་གིས་སྦྱིན་པ་ཡིན་ན་བྱམས་པ་ཡིན་པར་བསྟན་པ་སོགས་མདོར་ན།“དཔོན་པོ་བྱམས་ན་འཛངས་ལོབ་པར་བྱས་ན། བྱིན་བ་ཆེའོ།།”ཞེས་སོགས་གསུངས་པ་བཞིན་རང་གི་འབངས་མི་རྣམས་ལ་ཤེས་ཡོན་བྱང་བར་བསླབས་ན་དཔོན་པོ་བྱམས་པའི་རྟགས་ཡིན་པ་དང་། ཡང་ཕ་རོལ་བའི་བསམ་སྤྱོད་གང་ཉིད་མི་ཆོས་དང་ཚུལ་མཐུན་གྱི་ཕྱོགས་སུ་སྐུལ་བའིི་ཀུན་སློང་དང་བྱ་སྤྱོད་མཐའ་དག་ནི་བྱམས་པའི་ཁོངས་སུ་གཏོགས། དེ་བཞིན་དུ་སུ་ཞིག་རང་ལ་སེམས་གཏིང་ནས་བྱམས་པ་ཡིན་ནམ་སྡང་བ་ཡིན་པའི་དབྱེ་བ་དེའང་རང་ལ་ཤ་ཚ་མིན་དང་སྙིང་ཉེ་མིན་ལྟར་ལེགས་པར་འབྱེད་དགོས་པ་ལས། རང་གི་འདོད་བློ་དང་མཐུན་མིན་ལྟར་གང་འདོད་ལྟར་བྱ་མི་རུང་བར་བསྟན་ཡོད།

ཡང་གལ་ཏེ་བྱམས་སྙིང་རྗེའི་བསམ་བློ་འདི་ནི་རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་ལས་བླངས་ཏེ་གྲུབ་པ་ཡིན་ན། དེའི་ཡར་སྔོན་དུ་བོད་ལ་དེ་ལྟའི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་མེད་དགོས་པ་འདིའང་ཞོར་དུ་ཁས་ལེན་དགོས་མོད། འོན་ཀྱང་ང་ཚོས《མདོ》གཙོ་བྱས་པའི་བོད་བཙན་པོ་རིང་གི་ལུགས་ཀྱི་བསྟན་བཅོས་མཐའ་དག་ལས་མི་ལ་བྱམས་སེམས་ལྡན་དགོས་པའི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་མང་དུ་མཐོང་སྟེ། དཔེར་ན《འཕྲུལ་གྀ་བྱྀག་ཤུས་མྱྀ་ཕྱི་མ་ལ་བསྟན་པའི་མདོ》ལས“ལེགས་པ་མི་ཤེས་བསོད་དུ་དགའ།།ཀུན་ལ་ངན་བྱེད་འདྲེ་དང་འདྲ།།བྱམས་ཤིང་ཀུན་གསོས་ལྷ་དང་མཚུངས།།ནལ་གཡེམ་རྩོག་པའི་མྱི་དག་ཀུན།།ཉེས་དགུ་སྤྱོད་པ་བྱུར་དུ་འགྱུར།།ལྷ་མནོལ་ཞིང་ནི་འདྲེ་དང་འདྲའ།།”ཞེས་ཀུན་ལ་བྱམས་པའི་མི་ནི་ལྷ་དང་མཚུངས་ཤིང་ཀུན་ལ་ངན་བྱེད་མཁན་ནི་འདྲེ་དང་འདྲ་བར་གསུངས་པ་ལྟ་བུ་དང་། ཡང་དཔེར་ན《སུམ་པ་མ་ཤགས་ཆེད་པོ》ལས།“རྗེ་དཔོན་བྱམས་པ་ལ་འཁོར་ཞིང་ཡི་མ་བཅད་ལ་།།གངས་དཀར་པོ་ལ་ལྟ་ཞིང་དམྱིག་མི་རུལ།།”ཞེས་རྗེ་བོ་བྱམས་ན་འབངས་མི་ནི་ངང་ངམ་ཤུགས་ཀྱིས་འཁོར་འོང་བར་བརྗོད་པ་དང་། ཡང་དེ་ལས“ཕ་མྱེས་འཛངས་པའི་རྗེས་བསྙགས་ན་།།བཀའ་གྲིམས་ཀྱི་གཞུང་བསྲུང་ལ་།།བྱམས་སྡང་ལེགས་ཉེས་ངོ་ཤེས་ན་།།དོན་གི་དམྱིགས་མ་ནོར་བ་ཞེས་བྱ་འོ་།།”ཞེས་པ་བཞིན་བྱམས་སྡང་གི་ཁྱད་པར་འབྱེད་དགོས་པར་སྐུལ་བ་དང་།“གཉེན་དགུ་བྱམས་པས་བོར་ན་ནི་།།གཡུལ་ངོར་རྟས་བོར་བ་དང་འདྲའོ།།ཕ་ཁུ་འཛངས་པས་བོར་ན་ནི་། ཆར་པ་བབ་ན་ཕྱིང་པ་མྱེད་པ་དང་འདྲའོ།།”ཞེས་རང་གི་གཉེན་ཉེ་དུ་ཀུན་ལ་སེམས་གཏིང་ནས་བྱམས་པས་གཅེས་དགོས་པར་གདམས་པ་ལྟ་བུ་སོགས་མདོར་ན། མི་གཞན་ལ་བྱམས་སེམས་བཅང་དགོས་པ་འདི་ནི་བོད་མི་རིགས་ལ་གནའ་སྔ་མོ་ནས་གྲུབ་ཅིང་གཏན་ཆགས་སུ་གནས་པའི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་དང་ཀུན་སྤྱོད་འོས་འགན་གལ་ཆེན་ཞིག་ཡིན་པ་ལས། མི་རིགས་གཞན་གྱི་མི་ཆོས་ལྟ་བའི་ཤུགས་རྐྱེན་ལས་ད་གཟོད་གྲུབ་པ་ཡིན་པར་བརྗོད་ན་ཤིན་ཏུ་ཐལ་ཆེའོ།།

གོང་དུ་ང་ཚོས་མི་ཆོས་ལྟ་བ“སྙིང་ཉེ་བ”དང“སྲི་ཞུ”“བྱམས་པ”བཅས་དྲངས་ནས་འདི་དག་ནི་བོད་འདིར་གནའ་སྔ་མོ་ནས་བྱུང་བའི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་དང་ཀུན་སྤྱོད་ཚད་གཞི་ཡིན་པ་ལས་རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་ཀྱི“忠、孝、仁”སོགས་ལས་བསྒྱུར་བའམ་ཡང་ན་དེ་དག་གི་ཤུགས་རྐྱེན་ལས་ད་གཟོད་གྲུབ་པ་མ་ཡིན་པར་བསྟན་ལ། དེ་བཞིན་དུ“道、德、义、智、信”སོགས་ཀྱི་ཁ་གཏད་དུ་བརྗོད་པའི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་རྣམས་ཀྱང་བོད་འདིར་གནའ་དུས་ནས་གྲུབ་ཡོད་པ་ལས་རུའུ་ལུགས་ལྟ་བ་ཇི་བཞིན་བླངས་པ་མ་ཡིན་པ་སོགས་ཀྱི་སྒྲུབ་བྱེད་ཀྱང་མང་དུ་སྣང་མོད་འདིར་ཡིག་ཚོགས་ལ་འཇིགས་ཏེ་རེ་རེ་བཞིན་མ་བཀོད། དེ་ལྟར་གོང་གི་མི་ཆོས་ཀུན་སྤྱོད་འདི་དག་ནི་བོད་ལ་གནའ་དུས་ནས་བྱུང་བའི་མི་རིགས་རང་མཚན་པའི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་ཡིན་པ་ལས་མི་རིགས་གཞན་གྱི་མི་ཆོས་བསམ་བློའི་ཤུགས་རྐྱེན་ལས་ད་གཟོད་བྱུང་བ་ཞིག་མ་ཡིན་མོད། འོན་ཀྱང་འདི་ལས་བོད་བཙན་པོའི་རིང་ལ་རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་ཀྱི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་གཏན་དུ་བོད་ལ་མ་ཐོན་པའམ་ཡང་ན་དེའི་ཤུགས་རྐྱེན་གང་ཡང་ཐེབས་མེད་ཅེས་པའི་དོན་མ་ཡིན་ཏེ། རུའུ་ལུགས་ལྟ་བའི་ལེགས་བཤད་བོད་དུ་བསྒྱུར་ནས་དེའི་ཤུགས་རྐྱེན་ཐེབས་ཡོད་པ་གོང་དུ《གནའ་ཐེའི་ཀོང་གིས་ཕྱྀ་རབས་ལ་བསྟན་ཅིང་བཞག་པའི་དཔེ》ལས་དཔེ་དྲངས་ནས་ཞིབ་བརྗོད་བྱས་ཟིན། གང་ལྟར་ཡང《ཕུ་ནུའི་མདོ》ཞེས་པ་འདི་ལས་རུའུ་ལུགས་ཤུགས་རྐྱེན་འདིའོ་ཞེས་པ་ཞིག་རྙེད་ཁག་ཅིང་། རྒྱ་བོད་མི་རིགས་གཉིས་ཀར་ཐུན་མོང་དུ་མངའ་བའི་མི་ཆོས་ལྟ་བ་རྣམས་ཀྱང་བོད་འདིར་གནའ་སྔ་མོ་ནས་བྱུང་ཡོད་པའི་རིགས་ཡིན་ལ། ཕྱིས་སུ་རྒྱ་ནག་རུའུ་ལུགས་ལྟ་བ་བོད་དུ་འོངས་ནས་སྔར་ཡོད་ཀྱི་མི་ཆོས་བསམ་བློ་དེ་ཉིད་འཐུས་ཇེ་ཚང་དང་རྒྱ་ཇེ་ཆེར་སོང་བ་ཡིན་ཞེས་བརྗོད་དགོས་པ་ལས། སྔོན་ཆད་མེད་པ་ཞིག་ཕྱིའི་ཤུགས་རྐྱེན་ལ་བརྟེན་ནས་ད་གཟོད་གསར་དུ་གྲུབ་པར་བརྗོད་ན་ཧ་ཅང་ཐལ་ཆེ་བས། འདི་ལ་ད་དུང་མུ་མཐུད་དུ་དཔྱད་དགོས་པ་ལས་སླ་བཅོས་ཀྱི་བསྡོམས་ཚིག་འགོད་མི་རུང་སྙམ་མོ།།

དཔྱད་རྩོམ་འདི་ནི་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་ཚོགས་ཚན་རིག་ཐེབས་རྩའི་གཙོ་གནད་ལས་གཞི་སྟེ“ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང《ཕུ་བོས་ནུ་བོར་བཏམས་ཤིང་བསྟན་པའི་མདོ》ལས་མི་ཆོས་བསམ་བློའི་སྐོར་གྱི་དཔྱད་པ”（国家社科基金重点项目“敦煌藏文文献《礼仪问答写卷》伦理思想研究”阶段性成果，批准号：17AZX013）ཞེས་པའི་དཔྱད་འབྲས་ཡིན།