མཚོ་སྔོན་གྱིས་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐེ་ནག་གི་རིགས་ཁྱུའི་ཁ་གྲངས་དང་གནས་སྤོའི་ལམ་ཐིག་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་།

རྩོམ་སྒྲིག དམ་ཆོས་བསམ་འགྲུབ། ཡོང་ཁུངས། འཛམ་གླིང་ཡང་རྩེའི་ཚན་སྤེལ་སྐད་འཕྲིན་སྤྱི་སྟེགས། བཤེར་འབེབས། རིན་ཆེན་ཚེ་རིང་།   

གསར་འགོད་པས་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ནགས་ཚལ་དང་རྩྭ་ཐང་ཅུ་ནས་རྒྱུས་ལོན་བྱུང་བ་ལྟར་ན། 2022ལོ་ནས་བཟུང་། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ནགས་ཚལ་དང་རྩྭ་ཐང་ཅུ་དང་པེ་ཅིང་ནགས་ལས་སློབ་གྲྭ་ཆེན་མོའི་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐེ་ནག་ཞིབ་འཇུག་རུ་ཁག མཚོ་སྔོན་རྒྱལ་ཁབ་སྤྱི་གླིང་འདབ་ཆགས་ལྟ་ཞིབ་མཐུན་ཚོགས་བཅས་ཀྱིས་མཉམ་འབྲེལ་སྒོས་འཁོར་སྐར་རྗེས་འདེད་དང་སྲོག་ཆགས་སྐྱེ་ཁམས་རིག་པའི་ཁྲོད་ཀྱི་རྟགས་འགོད་བསྐྱར་འཛིན་སོགས་ཞིབ་འཇུག་ཐབས་ལམ་སྤྱད་དེ་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐེ་ནག་སོགས་མཚོ་སྔོན་དུ་ཁྱབ་པའི་ཁྲུང་ཁྲུང་རིགས་གསུམ་ལ་བརྟག་དཔྱད་ཞིབ་འཇུག་བྱས།

ཁྲུང་ཁྲུང་སྐེ་ནག པར་རིས་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ནགས་ཚལ་དང་རྩྭ་ཐང་ཅུའི་ཀྱིས་འདོན་སྤྲོད་བྱས།

  ཞིབ་འཇུག་ལས་མངོན་པ་ལྟར་ན། མཚོ་སྔོན་དུ་ཁྱབ་པའི་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐེ་ནག་གི་ཁ་གྲངས་བསྡོམས་པས2616ཡོད་པ་དང་། དེ་ལོ10ཡི་ཡར་སྔོན་དང་བསྡུར་ན1400ཡིས་ཇེ་མང་ལ་སོང་ཡོད། དེའི་ཁྲོད་དུ་བྱ465ནི་འགྲུལ་བྱ་ཡིན་པས་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ནས་དུས་ཚོད་ངེས་ཅན་ཞིག་ལ་བསྡད་རྗེས་ཀན་སུའུ་ཕྱོགས་སུ་འཕུར་ནས་རྒྱུད་སྤེལ་བྱེད་པ་དང་། ལྷག་མའི་བྱ་དག་ནི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་དབྱར་ཁའི་དུས་བྱ་ཡིན་པས་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ནས་གནས་བཅས་ཏེ་རྒྱུད་སྤེལ་བྱེད་པ་རེད། དུས་མཚུངས་སུ། ལོ3ལྷག་ལ་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ནས་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐེ་ནག82ཀྱི་གནས་སྤོ་ལ་རྗེས་འདེད་བརྟག་དཔྱད་བྱས་པ་དང་། བརྟག་དཔྱད་ས་གནས66གིས་ཕྱིར་བརྡ་ལན་སློག་པའི་གཞི་གྲངས་ལ་དབྱེ་ཞིབ་དང་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པ་བརྒྱུད་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐེ་ནག་གི་ཁྱབ་ཚུལ་དཔེ་རིས་དང་གནས་སྤོའི་ལམ་ཐིག་ཤེས་རྟོགས་ཐུབ་པ་བྱུང་། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ནས་མགོ་བརྩམས་པའི་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐེ་ནག་གི་ལམ་ཐིག་ལ་གཙོ་བོ་གསུམ་ཡོད་དེ། ལམ་ཐིག་དང་པོ་ནི་དཔེ་དབྱིབས་ཀྱི་མ་དཔེ་ཐོན་ཡུལ་མཚོ་སྔོན་པོའི་མཐའ་འཁོར་ཁུལ(མིན་ཡོན་རྫོང་ཆུ་མིག་མཚེའུ་དང་མདོ་ལ་རྫོང་གཡང་ལུང་། ཐེམ་ཆེན་རྫོང་ཐེམ་འཕོང་རླན་ས། ཝུའུ་ལན་རྫོང་ཅིན་ཙི་ཧའེ)དང་། ཡུས་ཧྲུའུ་ཁུལ་གྱི་ཤར་ལྷོའི་རྒྱུད། རོང་པོ་ཐང་བཅས་ནས་རྒྱུད་སྤེལ་བྱེད་པའི་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐེ་ནག་བོད་ལྗོངས་ཉིང་ཁྲི་རྫོང་ཡར་ཉང་རླན་ས་དང་། བྲག་གསུམ་མཚོ་དང་གོང་མཚོ་སོགས་སུ་འཕུར་ནས་དགུན་སྐྱེལ་བའི་ལམ་ཐིག་དེ་ཡིན་ལ། ལམ་ཐིག་གཉིས་པ་ནི་མདོ་ལ་རིང་མོའི་བྱང་རྒྱུད་མཚོ་སྔོན་ས་ཁོངས་ཀྱི་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐེ་ནག་ལྷ་སའི་ལྷུན་གྲུབ་རྫོང་ཡར་ཀླུང་གཙང་པོའི་ཆུ་ལག་འཕན་ཡུལ་ངན་ཆུའི་འབབ་རྒྱུད་དང་ཡར་ཀླུང་གཙང་པོའི་འབབ་རྒྱུད་གཞིས་ཀ་རྩེ་ཉ་མོ་ཞང་དུ་འཕུར་ནས་དགུན་སྐྱེལ་བའི་ལམ་ཐིག་ཡིན། ལམ་ཐིག་གསུམ་པ་ནི་རྨ་ལྷོ་ཁུལ་གྱི་རྨ་ཆུའི་འབབ་རྒྱུད་རླན་ས་དང་མགོ་ལོག་ཁུལ་གྱི་བྱིས་མཚོ་སོགས་ཁྱབ་ཁོངས་ཀྱི་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐེ་ནག་ཡུན་ནན་ཀྲའོ་ཐུང་རི་བོར་འཕུར་ནས་དགུན་སྐྱེལ་བའི་ལམ་ཐིག་ཡིན། དེ་དང་ཆབས་ཅིག་ཀན་སུའུ་ཡན་ཁྲི་ཁུགས་དང་ཞིན་ཅང་ཨའར་ཅིན་རི་བོ2སུ་རྒྱུད་སྤེལ་བྱེད་པའི་རིགས་ཁྱུས་གནས་སྤོའི་ལམ་བར་ནས་མཚོ་སྔོན་དུ་ངལ་གསོ་བ་དང་། མཐར་བོད་ལྗོངས་ལྷུན་གྲུབ་རྫོང་གི་ཁྱབ་ཁོངས་ནས་དགུན་སྐྱེལ་བའི་གནས་ཚུལ་ཡང་ཤེས་རྟོགས་བྱུང་།

འཁོར་སྐར་རྗེས་འདེད་གཞིར་བཟུང་བའི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐེ་ནག་གི་གནས་སྤོའི་ལམ་ཐིག པར་རིས་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ནགས་ལས་དང་རྩྭ་ཐང་ཅུའི་ཀྱིས་འདོན་སྤྲོད་བྱས།

 ཁྲུང་ཁྲུང་སྐེ་ནག་ནི་རང་རྒྱལ་གྱི་རྒྱལ་ཁབ་རིམ་པ་དང་པོའི་གཙོ་གནད་སྲུང་སྐྱོབ་སྲོག་ཆགས་ཡིན་ལ། འཛམ་གླིང་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོབ་མནའ་འབྲེལ་གྱིས་སྟོངས་ཉེའི་དངོས་རིགས་སུ་བཞག་ཡོད། དེ་ནི་མཐོ་སྒང་དུ་འཚོ་སྡོད་བྱེད་པའི་ཁྲུང་ཁྲུང་རིགས་གཅིག་པུ་ཡིན་ལ། ཁྲུང་ཁྲུང་གི་རིགས་ལས་ངོས་འཛིན་བྱས་པ་ཆེས་འཕྱི་བའི་དངོས་རིགས་ཀྱང་ཡིན། མིག་སྔར་འཛམ་གླིང་དུ་རིགས་ཁྱུའི་ཁ་གྲངས17000ཡས་མས་ཡོད།

ཁྲུང་ཁྲུང་སྒལ་སྒྲོ། པར་རིས་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་ནགས་ལས་དང་རྩྭ་ཐང་ཅུའི་ཀྱིས་འདོན་སྤྲོད་བྱས།

       མཚོ་སྔོན་ནས་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐེ་ནག་ལ་བརྟག་དཔྱད་ཞིབ་འཇུག་བྱས་པའི་དུས་མཚུངས་སུ། གནས་སྤོའི་སྐབས་སུ་མཚོ་སྔོན་བརྒྱུད་བཞིན་པའི་ཁྲུང་ཁྲུང་སྒལ་སྒྲོ་དང་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐྱ་བོ་ལ་ཡང་འཁོར་སྐར་རྗེས་འདེད་ཞིབ་འཇུག་བྱས། ཞིབ་འཇུག་གྲུབ་འབྲས་ལས་མངོན་པ་ལྟར་ན། ཁྲུང་ཁྲུང་སྒལ་སྒྲོའི་མཚོ་སྔོན་གྱི་ཡུལ་དུས་ཁྱབ་ཚུལ་ནི་སྟོན་ཁར་མཚོ་སྔོན་བརྒྱུད་པ་དང་ལམ་ཐིག་གཏན་ཁེལ་ཡིན་པ། མཚོ་སྔོན་ནས་གནས་སྐབས་ཙམ་ལ་ངལ་གསོ་བྱེད་པ་བཅས་ཡིན་ལ། རིགས་ཁྱུའི་ཁ་གྲངས་ནི་ཁྲི10ཡས་མས་ཡིན། དཔྱིད་ཀར་མཚོ་ལྷོ་ཁུལ་གྱི་ས་ཁོངས་བྱེ་བྲག་པ་ཁ་ཤས་ནས་བྱ20ཡས་མས་གནས་སྐབས་རིང་ལ་འདུག ཁྲུང་ཁྲུང་སྐྱ་བོའི་མཚོ་སྔོན་གྱི་ཡུལ་དུས་ཁྱབ་ཚུལ་ཆོས་ཉིད་ནི་སྟོན་དཔྱིད་དུས་ཚིགས་གཉིས་ལ་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐྱ་བོ་ཁྲི་ལྷག་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་མཚོ་ནུབ་ཁུལ་བརྒྱུད་པ་དང་། དབྱར་ཁར་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐྱ་བོ་ཉུང་ཤས་རེ་རྒྱུད་སྤེལ་མི་བྱེད་པའི་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐེ་ནག་གི་ཁྱུ་ཚོགས་དང་འགྲོགས་ནས་འཚོ་བ་རོལ་ནའང་། རྒྱུད་སྤེལ་བ་དང་ཚང་བཅའ་སོགས་མ་མཐོང་། དགུན་ཁར་ཉུང་ཤས་ཤིག་གིས་ཁྱིམ་ཚང་ཁྲིད་དེ་མཚོ་སྔོན་ནུབ་རྒྱུད་དུ་འོངས་ནས་དགུན་སྐྱེལ་བ་རེད། འཛམ་གླིང་རང་བྱུང་སྲུང་སྐྱོབ་མནའ་འབྲེལ(IUCN)གྱི་སྟོངས་ཉེའི་དངོས་རིགས་ཀྱི་མིང་ཐོ་དམར་པོ་ལྟར་ན། འཛམ་གླིང་ཡོངས་སུ་ཁྲུང་ཁྲུང་སྒལ་སྒྲོ་ཁྲི23དང་ཁྲུང་ཁྲུང་སྐྱ་བོ་ཁྲི50ཡོད་ལ། མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཁ་གྲངས་དང་ཁྱབ་ཚུལ་ཚང་མ་ད་དུང་ཇེ་མང་དང་ཇེ་ཆེར་འགྲོ་སྲིད་པ་རེད། མ་འོངས་པར་ཞིབ་འཇུག་གཏིང་ཟབ་བྱས་པ་བརྒྱུད་གནས་སྤོའི་ཁྲུང་ཁྲུང་རིགས་འདི་གཉིས་ཀྱི་མཚོ་སྔོན་ཞིང་ཆེན་གྱི་ཁྱབ་ཚུལ་གནས་སྟངས་ལ་ཕྱོགས་ཡོངས་ནས་རྒྱུས་ལོན་བྱ་འཆར་འདུག